سده نهم هجرى

سده نهم ، با يورش هاى تيمور لنگ ـ كه عراق و شام نيز از آن در امان نماندند ـ آغاز گشت . با مرگ تيمور و به حكومت رسيدن فرزندش شاهرخ ، فضا دگرگون شد و او به ترويج فرهنگ و عمران آبادى ها روى آورد و در جهت بازسازى خرابى هاى پدر كوشيد و همسرش ، مسجد باشُكوه «گوهرشاد» را در كنار حرم امام رضا عليه السلام بنياد نهاد . اين اقدامات و رويكردها ، حكايت از آن دارد كه در آن زمان ، آزادى هاى نسبى براى شيعيان در به جا آوردن شعائر ، به وجود آمده است .
همچنين در اين قرن ، حكومت آق قويونلوها در غرب ايران ، با درون مايه اى شيعى شكل گرفت كه على الظاهر، مى بايست سنّت ريشه دار عزادارى در آن ، ادامه يافته باشد .
گزارش هايى كه به صراحت ، جريان ماتم سرايى را در قرن نهم گزارش مى كنند ، كه از آن جمله است :
1 . گزارش ايرانگرد روسى ، نيكيتين ، به سال 880 ق ، از رى و حركت گروه هاى عزادارى در اين شهر. ^۱
2 . اشارات كتاب روضة الشهدا ى كاشفى . او در مقدّمه كتاب مى گويد كه از كتاب هاى مقتل ، مانند : مصابيح القلوب ملّا حسن شيعى سبزوارى و مقتل الشهدا ى ابو المفاخر رازى، بهره برده است كه نشانگر «ادب تعزيت» و گسترش آن ، در آن روزگاران است . او خود مى نويسد:
محبّان اهل بيت، هر سال كه محرّم در آيد ، مصيبت شهدا را تازه سازند و به تعزيت اولاد حضرت رسالت پردازند ... و اخبار مقتل شهدا ـ كه در كتب ، مسطور است ـ تكرار نمايند. ^۲