تحلیلی درباره سیر تاریخی عزاداری امام حسین علیه السلام - صفحه 40

و به سبب روانىِ عبارات ، با استقبال، رو به رو گشت و با رسميت يافتن مذهب تشيّع در ايران ، از جايگاه و شهرت ويژه اى برخوردار شد . در همان هنگام ، حسين فدايى نيشابورى ، اين كتاب را به شعر در آورد و از آن ، منظومه اى حماسى سرود و به شاه صفوى ، تقديم كرد . ۱
در اين دوره ، برپايى سوگوارى ، چهره علنى پيدا مى كند و چونان قرن هاى چهارم و پنجم (روزگار آل بويه و فاطميان) ، شيعيان ، اين مراسم را در نهايتِ شُكوه ، اجرا مى كنند . چگونگى اين مراسم در روزگار صفوى ، در منابع بسيارى آمده است، از جمله در سفرنامه هاى اروپائيان و ايرانگردان كه با نگرشى ريزبينانه و دقيق ، وصف شده است كه پس از اين ، خواهيم آورد .
شاهان صفوى ، شخصا به مراسم عزادارى محرّم ، علاقه و گرايش ويژه اى داشتند، بِدان سان كه حتّى در اردوهاى نظامى ، از آن ، تن نمى زدند . محرّم سال 1013 ، شاه عبّاس ، قلعه ايروان را محاصره كرد و در شب عاشورا ، در اردوگاه نظامى ، مراسم عزادارى برپا نمود . چنان شيون و فريادى از اردوگاه ، بلند شد كه ساكنان قلعه پنداشتند فرمان حمله شبانه صادر شده و با گسيل داشتن پيكى ، خود را تسليم كردند ، ۲ چنان كه پيش از آن ، به سال 1011 ق ، درهنگامه جنگ با سپاهيان اُزبك، روز عاشورا در كنار «آب خطب» توقّف كرده و عزادارى امام حسين عليه السلام را برپا نموده بود . ۳
در دربار صفويان ، ايّام محرّم و روزهاى عاشورا ، روضة الشهدا خوانده مى شد . ۴ افزون بر اين ،شاهان اين سلسله در مراسم عمومى روز عاشورا ، در ميدان شهر، حضور مى يافتند و گروه هايى عزادار از پيش ديد آنها مى گذشتند . آنان ، لباس عزا به

1.فهرست نسخه هاى خطّى فارسىِ منظومه ها : ج ۴ص ۲۹۳۱ . آقا بزرگ تهرانى نيز در الذريعة (ج ۹ ص ۱۱۷۹) ، به اين منظومه فدايى با عنوان سيف النبوّة و مشهد الشهداء ، اشاره كرده است .

2.تاريخ عالم آراى عبّاسى : ج ۲ ص ۶۵۵ .

3.تاريخ عالم آراى عبّاسى : ج ۲ ص ۶۲۷ .

4.دستور شهرياران : ص ۳۳ .

صفحه از 49