ياد خدا ، در واقع ، رمز خودسازى است ؛ چرا كه به تدريج ، انسان را از خودِ حيوانى تهى مى كند و دل را از رذايل اخلاقى پاك مى گرداند و آن را براى پذيرش نور يقين ، آماده مى سازد. در متون اسلامى ، نقشِ سرنوشت ساز يادِ خدا در سازندگى انسان ، به تفصيلْ مورد توجّه قرار گرفته است. در اين جا براى نمونه ، به سه دسته از آنها اشاره مى كنيم :
دسته اوّل ، رواياتى كه بر نقش ذكر در آفت زدايى و سالم سازى قلب تأكيد دارند ، مانند آنچه از امام على عليه السلام نقل شده است :
ذِكرُ اللّهِ مَطرَدَةٌ لِلشَّيطانِ .^۱ياد كردنِ خدا ، راندن شيطان است .ذِكرُ اللّهِ رَأسُ مالِ كُلِّ مُؤمِنٍ ، ورِبحُهُ السَّلامَةُ مِنَ الشَّيطانِ .^۲ياد خدا ، سرمايه هر مؤمن است و سود آن ، به سلامت ماندن از شيطان است .ذِكرُ اللّهِ دَواءُ أعلالِ النُّفوس .^۳ياد خدا ، دواى دردهاى جان هاست .يا مَنِ اسمُهُ دَواءٌ وذِكرُهُ شِفاءٌ .^۴اى آن كه نامش دواست و يادش شفا !
دسته دوم ، احاديثى كه ياد خدا را موجب شرح صدر و نورانى شدن دل و انديشه ، و ايجاد حيات و حواسّ باطنى ، و رشد و تكامل معنوى معرفى مى كنند ،