تقليد در عقيده - صفحه 10

فيه : «أُغدُ عالِمًا أو مُتَعَلِّمًا ولا تَكُن إِمَّعَةً». الإمَّعَة بكسر الهمزة وتشديد الميم ـ الذي لا رأي له ، فهو يتابع كلّ أحد على رأيه . والهاء فيه للمبالغة. ويقال فيه «إمَّعَ» أيضًا. 1 عالم يا دانشجو باش و «اِمَّعه» مباش. اِمَّعه ، يعنى كسى كه از خود ، رأيى ندارد و از رأى هر كس پيروى مى كند و «ة» در اين واژه ، براى مبالغه است و امَّع نيز گفته مى شود.
به سخن ديگر ، واژه «إِمَّعة» در زبان عربى به كسى گفته مى شود كه از خود ، استقلال فكرى ندارد و براى خود ، حقّ رأى و فكر قائل نيست ؛ بلكه چشم و گوشش ، در گرو قلم و زبان ديگران و نوشته ها و گفته هاى آنان است. چنين كسى هميشه در انتظار دريافت مطالبى است كه صاحب نظران حزب ، يا رئيس سازمان ، ديكته مى كنند و يا در انديشه و رفتار ، از اكثريت مردم پيروى مى نمايد. پس «إِمَّعة» ، كسى است كه خود را در برابر نوشته ها و گفته هاى ديگران به تفكّر و تحقيق وا نمى دارد.
اين روايت ها سفارشى است به مردم كه درباره عقايد خود ، عالِم و يا جوينده باشند و مقلِّد نباشند و اين ، بدان معناست كه انسان بايد يا از درستى عقايد خود مطمئن باشد و يا در حال تحقيق و جستجو براى علم و معرفت باشد و سزاوار نيست از ديگران تبعيت كند و در باورها ، بدون تحقيق به تقليد بپردازد.
از امام على عليه السلام در ضمن روايتى ، اَشعارى گزارش شده كه بخشى از آن را مى آوريم :

إذا المشكلاتُ تصدَّينَ لي
كشفتُ حقائقَها بالنظَرْ

و لستُ بإمَّعةٍ فى الرجال
يُسائِلُ هذا وذا ، ما الخبَرْ

و لكنّنى مذرب الأصغرين
اُبيِّن 2 مَعْ ما مضَى ما غَبَر. 3

هر گاه مشكلات به من روى آورند
با تفكّر و نظر ، پرده از حقايق آنها بر مى دارم.

و مانند مردانِ اِمَّعه نيستم كه
از اين و آن بپرسم : «چه خبر؟».

من بر زبانم لجام مى زنم و در پرتوِ گذشته
حقايق را آشكار مى سازم.

بر اين اساس ، پيروان راستين پيامبر صلى الله عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام ، كسانى هستند كه در مسائل نظرى و اعتقادى ، صاحب نظر و داراى رأى اند و هرگز از اين و آن ، تقليد نمى كنند و از اين كه به جدايى از جامعه متّهم شوند ، هراسى ندارند. آنان هيچ عقيده و رأيى را نمى پذيرند ، مگر اين كه با تحقيق ثابت شود كه حق است ، گرچه همه مردم بر خلاف آن اجماع كنند ، و نيز راهى را نمى پيمايند ، مگر به يقين برسند كه راهِ راست است ، و بر كارى اقدام نمى كنند ، مگر اين كه با تأمّل و تحقيق ، روشن شود كه رفتارى منطقى ، مفيد و عقل پذير است.
در حديثى ديگر از پيامبر صلى الله عليه و آله چنين آمده است :
لا تَكونوا إِمَّعَةً ؛ تَقولونَ : إِن أحسَنَ النّاسُ أَحسَنّا ، وإِن ظَلَموا ظَلَمنا ! ولكِن وَطِّنوا أَنفُسَكُم ، إِن أَحسَنَ النّاسُ أَن تُحسِنوا ، وإِن أَساؤوا فَلا تَظلِموا . 4 شماها «إِمَّعة» مباشيد كه بگوييد : اگر مردم به ما نيكى كردند ، ما هم نيكى

1.النهاية : ج ۱ ص ۶۷ .

2.در برخى نسخه ها به جاى كلمه «اُبيِّن» ، «أَقيسُ» به معناى «مى سنجم» آمده است .

3.جامع بيان العلم : ج ۲ ص ۱۱۳ ، كنز العمّال : ج ۱۰ ص ۳۰۳ ح ۲۹۵۲۱ ؛ الأمالى ، طوسى : ص ۵۱۴ ح ۱۱۲۵ ، بحار الأنوار : ج ۲ ص ۵۹ ح ۱ و ج ۴۲ ص ۱۸۷ ح ۴ .

4.سنن الترمذى : ج ۴ ص ۳۶۴ ح ۲۰۰۷ ، كنز العمّال : ج ۱۵ ص ۷۷۲ ح ۴۳۰۳۵ .

صفحه از 24