قرآن)» ياد مىكند. ۱ هر گاه وحى نازل مىشد و على عليه السلام حضور نداشت، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله وحىِ نازل شده را جداگانه براى على عليه السلام املا مىكرد تا بنويسد. ۲ به نقل على عليه السلام، پس از كتابت آيات نازل شده، پيامبر خدا تفسير، تأويل، ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه آن را نيز به او تعليم مىداد. ۳
ابن ابى الحديد به صراحت، كاتبان وحى را على عليه السلام، زيد بن ارقم و حنظله بن ربيع دانسته و گفته است: معاويه (پس از مسلمان شدن در سال هشتم هجرت)، نامههاى پيامبر را به سران و نوشتههاى مورد نياز مردم و همچنين فهرست اموال و صدقات را مىنوشته است. ۴
بر اساس نوشته يكى از قرآنپژوهان، از نويسندگان پيامبر، دو نفر بيش از ديگران از ملازمت محضر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله برخوردار، و وظيفه نوشتن قرآن را بر عهده داشتند كه آن دو على بن ابى طالب عليه السلام و زيد بن ثابت بودند. ۵جرجى زيدان نيز گويد: در عهد رسول خدا از همه بيشتر على بن ابى طالب، عبد اللّه بن مسعود، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابىّ بن كعب به تدوين قرآن عنايت داشتند. ۶
به تصريح ابن عبد ربّه، على عليه السلام و عثمان كاتبان وحى بودند و در صورت حاضر نبودن ايشان، ابىّ بن كعب به كتابت مىپرداخت. ۷از امام على عليه السلام روايات بسيارى در باره كتابت وحى و اشراف آن حضرت بر اين كتاب مقدس، نقل شده است ۸ و
1.الفهرست : ص۳۰.
2.مكاتيب الرسول : ج۱ ص ۱۲۳؛ تفسير الحبرى : ص۱۵۸ و ۵۷۶؛ شواهد التنزيل : ج۱ ص۴۸.
3.تفسير العيّاشى : ج۱ ص۲۵۳؛ كمال الدين : ص۲۸۴ - ۲۸۵.
4.شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد : ج۱ ص۳۳۸.
5.تاريخ قرآن، حجتى : ص۲۰۳ - ۲۰۴.
6.تاريخ آداب اللغة العربيّة : ج۱ ص۲۲۵.
7.العقد الفريد : ج۴ ص۱۵۲.
8.مكاتيب الرسول : ج۱ ص۱۲۳ - ۱۲۴.