پژوهشى در باره كاتبان وحى - صفحه 10

قرآن)» ياد مى‏كند. ۱ هر گاه وحى نازل مى‏شد و على عليه السلام حضور نداشت، پيامبر صلى اللَّه عليه و آله وحىِ نازل شده را جداگانه براى على عليه السلام املا مى‏كرد تا بنويسد. ۲ به نقل على عليه السلام، پس از كتابت آيات نازل شده، پيامبر خدا تفسير، تأويل، ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه آن را نيز به او تعليم مى‏داد. ۳
ابن ابى الحديد به صراحت، كاتبان وحى را على عليه السلام، زيد بن ارقم و حنظله بن ربيع دانسته و گفته است: معاويه (پس از مسلمان شدن در سال هشتم هجرت)، نامه‏هاى پيامبر را به سران و نوشته‏هاى مورد نياز مردم و همچنين فهرست اموال و صدقات را مى‏نوشته است. ۴
بر اساس نوشته يكى از قرآن‏پژوهان، از نويسندگان پيامبر، دو نفر بيش از ديگران از ملازمت محضر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله برخوردار، و وظيفه نوشتن قرآن را بر عهده داشتند كه آن دو على بن ابى طالب عليه السلام و زيد بن ثابت بودند. ۵جرجى زيدان نيز گويد: در عهد رسول خدا از همه بيشتر على بن ابى طالب، عبد اللّه بن مسعود، ابوالدرداء، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابىّ بن كعب به تدوين قرآن عنايت داشتند. ۶
به تصريح ابن عبد ربّه، على عليه السلام و عثمان كاتبان وحى بودند و در صورت حاضر نبودن ايشان، ابىّ بن كعب به كتابت مى‏پرداخت. ۷از امام على عليه السلام روايات بسيارى در باره كتابت وحى و اشراف آن حضرت بر اين كتاب مقدس، نقل شده است ۸ و

1.الفهرست : ص‏۳۰.

2.مكاتيب الرسول : ج‏۱ ص ۱۲۳؛ تفسير الحبرى : ص‏۱۵۸ و ۵۷۶؛ شواهد التنزيل : ج‏۱ ص‏۴۸.

3.تفسير العيّاشى : ج‏۱ ص‏۲۵۳؛ كمال الدين : ص‏۲۸۴ - ۲۸۵.

4.شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد : ج‏۱ ص‏۳۳۸.

5.تاريخ قرآن، حجتى : ص‏۲۰۳ - ۲۰۴.

6.تاريخ آداب اللغة العربيّة : ج‏۱ ص‏۲۲۵.

7.العقد الفريد : ج‏۴ ص‏۱۵۲.

8.مكاتيب الرسول : ج‏۱ ص‏۱۲۳ - ۱۲۴.

صفحه از 11