پژوهشى در باره كاتبان وحى - صفحه 6

جمعاً 82 ۱ يا 86 سوره از قرآن در اين شهر نازل شد و بقيه آن، حدود 1600 آيه از 6236 آيه قرآن، مدنى است. با اين حال، در باره كتابت قرآن در مكه اطلاعات بسيار اندكى در منابع منعكس شده است.كاتبان وحى در اين شهر را على عليه السلام، ابوبكر، عمر، عثمان، ارقم بن ابى ارقم مخزومى، جهم بن قيس، حاطب بن ابى بلتعه، حاطب بن عمرو، خالد بن سعيد بن عاص، زبير بن عوام، سالم مولى ابى حذيفه، سعد بن ابى وقاص، شرحبيل بن حسنه (م 18ق)، طلحة بن عبيد اللَّه، عامر بن فهيره، عبد اللَّه بن جحش اسدى (م 3ق)، عبد اللَّه بن سعد بن ابى سرح، علاء بن حضرمى، مصعب بن عمير و معيقب بن ابى فاطمه سدوسى دانسته‏اند. اين در حالى است كه ميان اين كسان، برخى طبق گزارش‏هايى ، در عصر مكّى، باسواد نبوده‏اند. ۲ گفته‏اند نامه‏اى كه ابوبكر به دستور رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله در ماجراى هجرت ، به سراقة بن مالك مدلجى نوشت، ۳ نه به خطّ او، بلكه به خطّ عامر بن فهيره ، غلام ابوبكر بوده است. ۴برخى محققان در كاتب بودن عمر نيز ترديد كرده‏اند و با شواهد و قرائنى ثابت كرده‏اند كه او آن هنگام ، خواندن و نوشتن نمى‏دانسته است. ۵نيز اين افراد همگى در يك زمان مسلمان نشدند و مدت و مقدار كتابت آنان نيز در منابع ذكر نشده است.
ترديد ديگر آن كه در باره نگهدارى نسخه‏ها و چگونگى حمل آن به يثرب نيز گزارشى در دست نيست. به نظر مى‏رسد در دوره مكّى ، نحوه صيانت از قرآن ، بيشتر حفظ آن توسط صحابه بوده است؛ هرچند رواياتى وجود دارد حاكى از وجود صحيفه‏هايى كه آياتى از قرآن در آنها نوشته شده بود؛ مانند صحيفه‏اى كه خواهر عُمر و شوهرش در دست داشتند و در آن سوره طه نوشته شده بود و عُمر آن را ديد

1.تاريخ اليعقوبى : ج‏۲ ص‏۳۳.

2.العقد الفريد : ج‏۴ ص‏۲۱۲.

3.البداية و النهاية : ج‏۵ ص‏۳۷۰؛ مكاتيب الرسول : ج‏۱ ص‏۱۴۶.

4.البداية والنهاية : ج‏۵ ص‏۳۷۰.

5.الصحيح من سيرة النبى الأعظم : ج‏۳ ص‏۱۸۰. نيز، ر.ك: المصنف ، عبدالرزاق : ج‏۵ ص‏۳۲؛ عيون الأخبار ، ابن قتيبه : ج‏۱ ص‏۴۳.

صفحه از 11