پژوهشى در باره ضرب قرآن به قرآن‏^۱

ضرب، در لغت، معانى گوناگونى دارد؛ ولى «ضرب الشى‏ء بالشى‏ء» به معناى آميختن چيزى با چيز ديگر است.^۲ اين اختلاط و آميختگى ، گاهى با درگيرى و رو در رويى توأم است. در عربى و فارسى ، از ايجاد فاصله، كدورت و قرار دادن افراد در برابر هم ، با عنوان «دو به هم زنى» يا «به هم زدن ميانه دو كس» ياد مى‏شود.^۳ به نظر مى‏رسد كه لفظ ضرب، با اين معنا، در جايى به‏كار مى‏رود كه ميان افراد يا اشياى به هم زده شده، ارتباط و قرابت باشد. ^۴
بر اساس روايات موجود در منابع حديثى شيعه و سنّى، تعبير «ضرب القرآن بالقرآن» را نخستين بار، پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله به كار برد و به شدّتْ از آن، نهى كرد.^۵ اين اصطلاح و روايات مرتبط با آن، در مباحث مختلف علوم قرآنى (مانند: تفسير قرآن به قرآن، تفسير موضوعى و تفسير به رأى) مطرح شده است.
دانشمندان مسلمان، در تعريف اين اصطلاح، بر يك نظر نيستند و در تبيين اين مفهوم، تعابير گوناگونى دارند. با نگاه به مجموع روايات، به نظر مى‏رسد كه «ضرب