پژوهشى در باره ضرب قرآن به قرآن - صفحه 5

2. ضرب قرآن به قرآن ، به‏كارگيرى رأى و نظر خويش در مجمل، مؤوّل، مطلق، عام، مَجاز، متشابه و ديگر معضلات و نكات پيچيده قرآن و جمع كردن بين اين نكات پيچيده با نظرهاى خيالى و افكار ساختگى، و در نتيجه استنباط احكامى از آن و عمل كردن و فتوا دادن بر اساس آن است، بدون آن كه مستند درست و سخن روشنى از اهل ذكر عليهم السلام در اين باره رسيده باشد .۱ از همين رو ، برخى ضرب قرآن به قرآن را از مصاديق تفسير به رأى بر شمرده‏اند.۲
3. عده‏اى از دانشمندان نيز بر اين باورند كه ضرب قرآن به قرآن ، خلط ميان آيات و بر هم زدن تناسب و هماهنگى آيات است، به گونه‏اى كه در معانى و مقاصد آيات اخلال شود كه اين‏كار با ناديده گرفتن خاص و عام، مطلق و مقيد، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه و ... و همچنين به كار گيرى آيه‏اى بدون توجه به جايگاه آن و تناسب و پيوند آن با قبل و بعد صورت مى‏گيرد.۳ در مواردى آميختن آيات به گونه‏اى است كه حلال، حرام مى‏شود و حرام به حلال بدل مى‏گردد يا آيه روشن و محكم، آيه‏اى مبهم و متشابه قلمداد مى‏شود. ۴
4. شمارى از حديث‏پژوهان ، ضرب قرآن به قرآن را به معناى تفسير يك آيه به كمك آيه ديگر دانسته‏اند. آنان از همين رو ، تفسير قرآن به قرآن را جايز ندانسته و از آن منع كرده‏اند.۵
5. با توجه به مضمون روايات پيش گفته از پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله‏۶ و نيز سفارش امير

1.شرح اصول كافى مازندرانى : ج‏۱۱ ص‏۸۳.

2.البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۴۲ ؛ تفسير العياشى :ج‏۱ ص‏۱۸ ؛ منية المريد : ص‏۳۶۹.

3.الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۳ ص‏۸۳ ؛ صراط النجاة : ج‏۲ ص‏۴۴۹ ؛ قرآن در قرآن : ص‏۳۹۶.

4.المجازات النبوية : ص‏۳۶۱ .

5.الحدائق : ج‏۶ ص‏۳۵۵ ؛ شرح اصول كافى : ج‏۱۱ ص‏۸۳ ؛ بحار الأنوار : ج‏۸۹ ص‏۳۹.

6.بحار الأنوار : ج‏۳۰ ص‏۵۱۲ ؛ مسند ابن حنبل : ج‏۲ ص‏۱۸۵ ؛ سنن ابن ماجة : ج‏۱ ص‏۳۳.

صفحه از 9