پژوهشى در باره نزول دفعى و تدريجى قرآن كريم - صفحه ۱۰

نخست مانند يك روح بر پيامبر نازل شده بود، در لباس الفاظ و كلمات درآمد و نازل شد. ۱
طرفداران اين ديدگاه به آياتى از قرآن نيز تمسك جسته‌اند؛ از جمله آيه ۱۱۴ طه كه مى‌فرمايد: (... وَ لَا تَعْجَلْ بِالْقُرْءَانِ مِن قَبْلِ أَن يُقْضَى‌ إِلَيْكَ وَحْيُهُ ... ؛ قبل از آن كه وحى قرآن كاملاً تمام نشده در آن شتاب مكن) و نيز آيات ۱۶ - ۱۹ قيامت كه مى‌فرمايد: (لَا تُحَرِّكْ بِهِ لِسَانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَيْنَا جَمْعَهُ وَ قُرْءَانَهُ * فَإِذَا قَرَأْنَهُ فَاتَّبِعْ قُرْءَانَهُ * ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا بَيَانَهُ ؛ زبانت را به آن مچرخان تا به آن شتاب كنى . بر ماست جمع كردن و خواندن آن . وقتى آن را خوانديم ، تو هم از خواندن آن تبعيت كن . سپس بر ماست بيان آن). ظاهر اين آيات حاكى است كه پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از آنچه به وى وحى مى‌شده، از پيش آگاه بوده و هنگام وحى، در قرائت آيات بر پيك وحى پيشى مى‌گرفته و خداى تعالى او را از اين كار باز داشته است. ۲

۲. نزول تدريجى‌

بنا بر اين ديدگاه، نزول قرآن كريم از شب قدر ماه رمضان سال نخست بعثت ، آغاز و بيست يا ۲۳ سال به تدريج ادامه يافت تا كامل گشت و قرآن كريم نزول دفعى نداشته و عقيده به وجود چنين نزولى نامعقول است. ۳ اين ديدگاه را عامر شعبى، ۴ابن‌اسحاق، ۵ شيخ مفيد ۶ و شمارى از قرآن‌پژوهان معاصر ۷ باور دارند.

۱.ر.ك : درس‌هايى از قرآن (مجموعه آثار) : ج‌۲۶ ص‌۶۶۸.

۲.الميزان فى تفسير القرآن : ج‌۲ ص‌۱۸.

۳.تاريخ قرآن ، محمّدهادى معرفت : ص‌۳۵ و ۳۶.

۴.ر.ك : الإتقان فى علوم القرآن : ج‌۱ ص‌۴۰.

۵.ر.ك : مجمع البيان: ج ۲ ص ۴۹۷؛ سيره ابن اسحاق : ص‌۱۳۰.

۶.ر.ك : بحار الأنوار : ج‌۱۸ ص‌۲۵۱.

۷.ر.ك : تاريخ قرآن ، محمّدهادى معرفت : ص‌۳۵ و ۳۶.

صفحه از ۱۵