پژوهشى در باره نزول دفعى و تدريجى قرآن كريم - صفحه 12

2. آيه (شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِى أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْءَانُ ؛ ماه رمضان كه در آن ، قرآن فرو فرستاده شد) و آياتِ مشابه، كه به ظاهر از نزول دفعى در ماه رمضان سخن مى‏گويند، از گذشته و آنچه پيش‏تر نازل شده خبر مى‏دهند و خود در زمره آن قرار نمى‏گيرد و شكى نيست كه اين آيات، خود، جزء قرآن اند؛ پس نمى‏توان گفت كه همه قرآن در شب قدر نازل شده است. اين آيات فقط در صورتى مى‏توانند از خود نيز خبر دهند كه خود نيز در شب قدر نازل شده و به صيغه زمان حال (نظير «الذى ينزل» يا «إنّا ننزِله») باشند نه ماضى، در حالى كه چنين نيست. نتيجه آن كه منظور از نزول در شب قدر، آغاز نزول است، نه نزول دفعى و يكباره قرآن. ۱
3. آياتى كه از نزول قرآن در شب قدر سخن مى‏گويند و گروه نخست به آنها تمسك جسته‏اند، بر نزول دفعى دلالتى ندارند؛ زيرا در وقت نزول اين آيات، بخشى از قرآن هنوز نازل نشده بود و از اين رو، از واژه «قرآن» تنها بخشى از آن به فهم عرفى تبادر مى‏شد. خدا نيز طبق فهم عرفى مخاطبان عصر نزول، «قرآن» را به معناى همان بخش نازل شده به كار برده است، نه همه آن و بدين سان، مقصود از قرآن، بخشى از آن است و مراد از «نزولِ قرآن» در آيات ياد شده، آغاز نزول قرآن است نه نزول كلّ قرآن. ۲ در آيات 1 - 3 دخان: (حم * وَ الْكِتَبِ الْمُبِينِ * إِنَّآ أَنزَلْنَهُ فِى لَيْلَةٍ مُّبَرَكَةٍ ؛ حم . سوگند به كتاب روشنگر . ما آن را در شبى فرخنده فرو فرستاديم) نيز كلمه «الكتاب» با الف و لام عهد همراه است و مراد از آن كلّ قرآن نيست، بلكه همان قدرى مراد است كه براى مردم معهود بوده ۳ و آن، تنها بخش نازل شده تا آن زمان است.

1.تاريخ قرآن، محمّدهادى معرفت : ص‏۳۸.

2.تاريخ قرآن، محمّدهادى معرفت: ص‏۳۵.

3.«پژوهشى در باره آغاز نزول قرآن» ، جعفر نكونام ، صحيفه مبين : شماره ۲۶(بهار۱۳۸۰)، ص‏۵۹.

صفحه از 15