پژوهشى در باره نزول دفعى و تدريجى قرآن كريم - صفحه 8

بايد افزود كه برخى روايات تصريح دارند كه سوره حمد در آغاز بعثت نازل شده است. ۱ نتيجه آن كه بخشى از قرآن، پيش از ماه رمضان نازل شده و در صورت نفى نزول دفعى، تصريح قرآن بر نزول كلّ قرآن در ماه رمضان، بى‏معنا خواهد شد.
ديدگاه نزول دفعى و تدريجى خود به دو ديدگاه فرعى تقسيم مى‏شود:
ديدگاه نخست. نزول دفعى بر بيت‏معمور: بنا بر برخى روايات فريقين، قرآن، نخست بر بيت‏معمور و سپس در طول مدت رسالت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله از آن جا به تدريج بر ايشان فرود آمده است. ۲ شمارى از مفسّران و قرآن‏پژوهان، پيرو اين ديدگاه اند، مانند: طبرى (م 310 ق)، ۳ شيخ صدوق (م 381ق)، ۴ زَمَخشَرى (م 538ق)، ۵ فخر رازى (م‏606ق)، ۶قرطبى(م 671ق)، ۷ زَركشى (م 794ق)، ۸ ابن حجر عسقلانى (م 852 ق)، ۹سيوطى (م 911ق)، ۱۰ ملاّ فتح اللَّه كاشانى (م 988ق)، ۱۱ بُروسَوى (م‏1137ق)، ۱۲آلوسى (م 1270 ق)، ۱۳ نهاوندى (م 1371 ق) ۱۴ و زرقانى (معاصر). ۱۵

1.البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۲۲۸.

2.الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۵۲.

3.الكافى : ج‏۲ ص‏۶۲۹؛ تفسير القمى : ج‏۲ ص‏۲۹۰ و ۴۳۱؛ تفسير الصافى : ج‏۴ ص‏۴۰۳ .

4.تفسير الطبرى : ج‏۲ ص‏۱۹۶ - ۱۹۸.

5.بحار الأنوار : ج‏۱۸ ص‏۲۵۰ - ۲۵۱.

6.الكشاف : ج‏۱ ص‏۳۳۶ و ج‏۳ ص‏۵۰۰ با تعبير «قيل» .

7.تفسير الفخر الرازى : ج‏۵ ص‏۹۳ و ۹۵.

8.تفسير القرطبى : ج‏۲ ص‏۲۹۷.

9.أضواء البيان : ج‏۹ ص‏۳۱.

10.الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۱۱۷.

11.منهج الصادقين : ج‏۱ ص‏۳۹۳.

12.روح البيان : ج‏۴ ص‏۴.

13.روح المعانى : ج‏۲۵ ص‏۱۱۱.

14.نفحات الرحمن : ج‏۱ ص‏۴۰۲.

15.مناهل العرفان : ج‏۱ ص‏۴۵ - ۴۶.

صفحه از 15