پژوهشى در باره سوگندهاى قرآنى - صفحه 11

سوگندهاى معمولى، مُقسَمٌ‏به از يادكننده سوگند ، عزيزتر و محبوب‏تر است، در حالى‏كه سوگندهاى قرآنى چنين نيستند.
قرآن كريم تمامى هستى‏۱ را جولان گاه فكر بشرى مى‏داند . از اين رو به محسوسات همانند زمين، خورشيد، ماه، كهكشان‏ها، و نيز غير محسوسات‏۲ همانند روح، فرشتگان، قيامت‏۳ و ... سوگند ياد مى‏كند:
(فَلَآ أُقْسِمُ بِمَا تُبْصِرُونَ * وَ مَا لَا تُبْصِرُونَ .۴
سوگند به آنچه مى‏بينيد و آنچه نمى‏بينيد)

و اين سبب مى‏شود كه انسان هر چه بيشتر در مُقسَمٌ‏به بينديشد و حقايق نهفته آن را كشف كند و از طرفى اين كار از نظر روانى در قلب شنونده اثر مى‏گذارد و مؤمنان را قوى‏تر و منكران را نرم‏تر مى‏كند. اين در حالى است كه سوگندهاى بشرى چنين فرايندى را تعقيب نمى‏كنند . همچنين خداوند براى نشان دادن عظمت قدرتش به آفريده‏ها سوگند ياد مى‏كند تا مردم ضمن آشنايى با شگفتى‏هاى آفرينش، با منافع فراوان آنها نيز آشنا شوند؛ ولى سوگندهاى بشرى معمولاً براى به كرسى نشاندن مُقسَمٌ‏عليه اند نه شناخت واقع‏بينانه آفريده‏ها.

اهداف سوگند در كلام الهى‏

خداوند، از همه راستگويان، راستگوتر است: (وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللَّهِ حَدِيثًا ؛۵چه كسى صادق‏تر از خداوند در گفتار است؟) و براى اثبات درستى سخن خويش نيازمند سوگند نيست. سوگندهاى قرآنى ثمراتى مهم دارند كه برخى در پيوند با مُقْسمٌ‏به، و برخى

1.مجمع البيان : ج‏۱۰ ص‏۱۱۳؛ تفسير البيضاوى : ج‏۵ ص‏۳۸۳.

2.التفسير الأصفى : ج‏۲ ص‏۱۳۴۷؛ الميزان فى تفسير القرآن : ج‏۱۹ ص‏۴۰۳.

3.تفسير الثعلبى : ج‏۱۰ ص‏۳۲.

4.حاقه : آيه ۳۸ - ۳۹.

5.نساء : آيه ۸۷ .

صفحه از 14