العُجبُ صارِفٌ عَن طَلَبِ العِلمِ ، داعٍ إلَى التَّخَبُّطِ فِي الجَهلِ . ¹ خوشبين به خود ، بازدارنده از جستجوى دانش و موجب فرو رفتن در نادانى است .
در حقيقت ، بيمارى عُجب ، انسان را در جهل مركّب وا مى نهد . فردِ متعمّق، بدان گونه كه آورديم ، آنچه را انجام مى دهد، «برترين» مى داند . ديگر چه جاى بازنگرى و تأمل در آن؟! قرآن كريم به گونه اى بس عبرت آموز از اين گونه كسان سخن گفته است :
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُم بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَـلاً * الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِى الْحَيَوةِ الدُّنْيَا وَ هُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا؛ ² بگو: آيا شما را از زيانكارترين مردم، آگاه گردانيم؟[ آنان] كسانى اند كه كوششان در دنيا به هدر رفته است و خود مى پندارند كه كار خوب انجام مى دهند» .
كسى اين آيتِ الهى را در محضر امام عليه السلام خواند . ايشان فرمود :
أهلُ الحَرُوراءِ مِنهُم . ³ حرورائيان (خوارج) ، از اينان هستند .
بدين سان ، عُجب ، انسان را در جهل نگه مى دارد و شخص گرفتار آمده به اين جهالت، هرگز خود را جاهل نمى داند و از اين حالت رها نمى شود . كلام مولا عليه السلام در اين باره بسى گوياست :
إنَّ الجاهِلَ مَن عَدَّ نَفسَهُ ـ بِما جَهِلَ مِن مَعرِفَةِ العِلمِ ـ عالِما وبِرَأيِهِ مُكتَفِيا ، فَما يَزالُ لِلعُلَماءِ مُباعِدا وعَلَيهِم زارِيا ، ولِمَن خالَفَهُ مُخَطِّئا ، ولِعالِمٍ يَعرِفُ مِنَ الاُمورِ