و در ديدارى ديگر افزودند:
برهان اين مطلب را كسى مىداند كه عمل كند و نتيجه بگيرد. شيطان هم قبول ندارد كه كسى بدون اختيار، عبادتش كند.
3. اجتناب از لغو (كار و سخن بيهوده)
يكى ديگر از امورى كه بر اساس رهنمودهاى آية اللَّه بهجت رحمة اللَّه عليه مىتواند در دستيابى به حضور قلب و خشوع در نماز مؤثر باشد، اجتناب از بيهودهكارى است. روزى ايشان از نگارنده (رى شهرى) پرسيد: چرا در سوره مؤمنون ، 1 اجتناب از لغو، در كنار خشوع در نماز آمده است؟
عرض كردم: نمىدانم. ايشان در پاسخ به سؤال خود، فرمود:
ممكن است راز آمدنِ «خشوع در نماز» در كنار «اجتناب از لغو» در آيات ياد شده، اين باشد كه اجتناب از سخن و كار بيهوده در دستيابى به خشوع در نماز مؤثّر است و نمازگزار تا از لغو اجتناب نكند، نمىتواند در نمازش خاشع باشد.
4. تلقين اذكار نماز به قلب
امام خمينى رحمة اللَّه عليه در كتاب سرّ الصلاة ، رهنمود ديگرى براى حضور قلب در نماز ذكر كردهاند، كه متن آن، اين است:
شيخ عارف كامل، شاهآبادى - روحى فداه - مىفرمود: «بايد انسان در وقت ذكر، مثل كسى باشد كه كلام، دهان طفل مىگذارد و به او تلقين مىكند، براى اين كه او را به زبان بياورد. و همين طور انسان بايد ذكر را تلقين كند. و مادام كه انسان با زبان، ذكر مىگويد و مشغول تعليم قلب است، ظاهر به باطن، مدد مىكند. همين كه زبانِ طفلِ قلب، باز شد، از باطن به ظاهر، مدد مىشود، چنان كه در تلقين طفل نيز
1.مقصود ، آيات : (قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذِينَ هُمْ فِى صَلَاتِهِمْ خَشِعُونَ * وَ الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ ؛ به راستى كه مؤمنان ، كامياب شدند؛ همان كسانى كه در نمازشان خشوع دارند و همانها كه [از كار و سخنِ] بيهوده، روىگردان اند) است (مؤمنون: ۱ - ۳) .
