مسئله چهارم : چگونگى توحيد مصاحف
در خلافت عثمان (سال 25ق) ۱ از مناطق گوناگون خبر مىرسيد كه تازهمسلمانانِ غير عرب ، قرآن را با قرائتهاى مختلف مىخوانند . ۲ از جمله حذيفة بن يمان (از اصحاب سرّ رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله و ياران امير مؤمنان عليه السلام) ۳و سعيد بن عاص كه از جنگ ارمنستان باز مىگشتند ، خود ديدند كه مردم هر شهرى قرآن را با قرائتى مىخوانند و قرائت خود را از ديگر قرائتها برتر مىدانند . از اين رو ، از عثمان خواستند براى جلوگيرى از اختلاف ، چارهاى بينديشد. ۴ منشأ اين قرائتها ، مصحفهايى بودند كه برخى صحابه جمعآورى كرده بودند و با توجه به اعتبار و جايگاه اجتماعىِ گردآورندگان آنها ، در ميان مسلمانان جايگاهى ويژه پيدا كرده بودند . ۵ از اين رو عثمان پساز مشورت با صحابه برجسته، چاره كار را در اين ديد كه مصحف واحدى تهيه و نسخهبردارى كند و در اختيار مسلمانان قرار دهد و فرمان داد قرآنى را كه به دستور ابو بكر نوشته شده بود ، از حفصه دختر عمر به امانت گرفتند. ابتدا گروهى مركّب از : زيد بن ثابت، عبداللَّه بن زبير، سعيد بن عاص و عبد الرحمن بنحارث بنهشام را مأمور كرد تا نسخههاى قرآن را بنويسند. عثمان دستور داد كه هرگاه اين گروه ، اختلافى پيدا كردند، مورد اختلاف را به زبان قريش بنويسند. سپس با توجه به برخى اعتراضات ، هفت نفر ديگر را به آنها افزود و رياست آنها را به ابىّ بن كعب سپرد.برخى گزارشها نشان مىدهند كه اين انجمن، مصحف ابوبكر را اساس كار خود قرار داد؛ امّا از بررسى مصحفاُبَى و مقابله آنها با نوشتههاى
1.المرشد الوجيز، ص۵۸؛ مباحث فى علوم القرآن: ص۸۳؛ تاريخ قرآن، راميار: ص۴۳۵.
2.ر.ك : فتح البارى: ج۹ ص۱۴؛ مناهل العرفان: ج۱ ص۱۸۴- ۱۸۵ ؛ تاريخ قرآن، معرفت: ص ۹۶-۹۹ .
3.اختيار معرفة الرجال: ج۱ ص۱۵۹.
4.المقنع: ص۶؛ الإتقان فى علوم القرآن:ج۱ ص۱۵۹.
5.المحرر الوجيز: ج۱ ص۴۹.
