پژوهشى در باره گردآورىِ قرآن - صفحه 7

بسيارى از اجزاى قرآن، روشن بوده و كاربرد داشته است.
4 . نام بردن از سوره‏ها در روايات فضايل و توصيف برخى از آنها به صفاتى مانند «سنام القرآن»، «زهراوان»، «الحواميم»، «المسبّحات»، «المئين» و... نشان از آن دارد كه در زمان صدور و نقل اين روايات، بسيارى از سوره‏هاى قرآن، يك هويت مشخص داشته‏اند، هرچند اثبات صدور هريك از اين روايات از سوى پيامبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله لازم است ؛ زيرا انتساب برخى از اين روايات به ايشان محلّ ترديد است.

مسئله دوم : چگونگى ترتيب سوره‏ها

در اين كه ترتيب كنونى سوره‏هاى قرآن ، توقيفى است و به فرمان پيامبر صلى اللَّه عليه و آله انجام شده يا اين كار بعد از آن حضرت صلى اللَّه عليه و آله و به دست صحابه انجام گرفته است ، اختلاف جدى وجود دارد . طبعاً مدعيان توقيفى بودن ترتيب سور، جمع و گردآورى قرآن را مربوط به زمان رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله مى‏دانند، هرچند قرآن در نوشت‏افزارهاى مختلف بوده و بعد از پيامبر صلى اللَّه عليه و آله ميان دو جلد قرار گرفته باشد . اما كسانى كه ترتيب سوره‏ها را اجتهادى مى‏دانند ، جمع قرآن (به معناى مرتّب كردن سوره‏ها در چينش كنونى) را مربوط به بعد از آن حضرت مى‏دانند. كسانى نيز قائل به تفصيل‏اند كه در اين جا به بررسى ديدگاه‏هاى مختلف مى‏پردازيم.

ديدگاه اول : توقيفى بودن ترتيب سوره‏ها

جمع فراوانى از جمله ابن اشته اصفهانى (م 236ق)، ۱ حارث بن اسد محاسبى (م 243 ق)، ۲ بلخى (م 319 ق)، ۳ ابن انبارى (م 328 ق)، ۴ سيد مرتضى

1.الإتقان فى علوم القرآن : ج ۱ ص ۱۶۷ .

2.سعد السعود: ص‏۱۹۲.

3.فتح البارى: ج‏۹ ص‏۳۸؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج‏۱ ص‏۱۷۱.

صفحه از 30