برخى معتقدند كه نخستين نام قرآن، «مصحف» بوده و نقل مىكنند كه مسلمانان پس از وفات رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله چون خواستند كه نامى براى كتاب خود برگزينند، از ميان پيشنهادهاى مختلف، كلمه «مصحف» را برگزيدند و پيش از آن مسلمانان نامى براى كتاب خود نداشتند. ۱ عرب پيش از اين نيز با كلمه مصحف آشنا بود و به اشعار جاهليت، «مَصاحِف» مىگفت. ۲
با اين حال، به نظر مىرسد كلمه مصحف را به «مجموعه نوشته شده آيات و سورهها» مىگفتهاند كه پس از رحلت پيامبر صلى اللَّه عليه و آله پديد آمد و مسلمانان آنها را در چارچوب كتاب (بين الدفّتَين) نگاشتند؛ ۳ اما آن وحى كه به عنوان واپسين كتاب آسمانى بر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله نازل مىشد، «قرآن» نام داشت. در حقيقت، وجود مادّى و كَتبى قرآن را «مصحف» گويند و گواه اين مدّعا رواياتى است كه «قرائت قرآن از روى مصحف» را مايه افزايش نور چشم، ۴ يا نگريستن بدان را عبادت ۵مىدانند يا رواياتى كه احكام رفتار با صورت مادّى و كتبى قرآن را بيان مىكنند ، همچون :
الجُنُبُ وَ الحائِضُ يَفتَحانِ المُصحَفَ مِن وَراءِ الثَّوبِ وَ يَقرؤونَ مِنَ القُرآنِ ما شاؤوا إلَّا السَّجدَةَ .۶
جنب و حائض ، قرآن را با دست پوشيده باز كنند ، و هر چه مىخواهند بخوانند ، جز سورههاى سجدهدار را .
1.البرهان فى علوم القرآن : ج۱ ص۲۸۱ - ۲۸۲؛ الإتقان فى علوم القرآن : ج۱، ص۵۱، ۱۸۵ و ۲۰۵ (نوع ۱۷)؛ غرائب القرآن : ج۱ ص۲۹؛ معالم المدرستين : ج۲ ص۱۴. نيز ، ر.ك : تاريخ قرآن، محمود راميار : ص۱۰ - ۱۱.
2.ر.ك : تاريخ الطبرى : ج۲ ص۵۰۰ ؛ تاريخ قرآن، محمود راميار : ص۱۰.
3.نگاه كنيد: «نامهاى قرآن» ، على حجتى كرمانى ، مكتب اسلام : سال۶ ، شماره ۱۳ ، ص۴۲۱.
4.الكافى : ج۲ ص۶۱۳.
5.همان : ص۶۱۴.
6.ر . ك : تهذيب الأحكام : ج ۱ ص ۳۷۱ ، المعتبر : ج ۱ ص ۱۸۷ ، وسائل الشيعة : ج ۱ ص ۴۹۴ .