اسراف و تبذیر از دیدگاه قرآن و حدیث

(۱)
اسراف و تبذیر از دیدگاه قرآن و حدیث

حسین وریدی

كارشناسی ارشد الهیات و معارف اسلامی
دانشگاه فردوسی مشهد
به راهنمایی: مهدی صانعی
۱۳۶۸
۱۹۰ صفحه
كلید واژه : اسلام / تهران / اسراف / تبذیر / قرآن

چكیده : وقتی می‌گوئیم موحد هستیم و ادعای مسلمانی می‌كنیم، باید در روشهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، تبلیغی، اداری، فردی و ... مومن و موحد بوده و به اسلام عمل كنیم. باید سعی نمود نه تنها در شعار، بلكه در عمل با معیارها و ارزشهای اسلامی حركت كنیم و جامعه را براساس این معیارها عادت داده و بسازیم. این موضوع باید مورد توجه مسئولین كشور هم قرار بگیرد كه با تبلیغات گسترده و حساب شده خود، آحاد مردم را از طریق رسانه‌های گروهی با معیارهای صحیح اقتصادی آشنا نمایند. اقتصاد اسلامی، باایمان، اخلاق، عقیده و عمل آمیخته است و موضوع اقتصاد از، اسلام، توحید، ایمان به خدا، اخلاق و تقوی جدا نبوده و در بطن ارزشهای اسلامی نهفته است . اگر در كشور یا جامعه‌ای حالت تعادل بهم بخورد، حالت افراط یا تفریط جای آنرا خواهد گرفت ، اعتدال در زندگی یك امر عرفی بوده و به عرف عقلای عالم وابسته‌است ، یعنی تعیین این موضوع در شان پیامبر (ص) امامان (ع) و یا فقیه نبوده و یك مسئله عرفی است . حضرت امام صادق (ع) می‌فرمایند : هركس به مقدار كمی از معاش و زندگی، قانع و راضی باشد، خداوند تبارك و تعالی به مقدار كم عمل او نیز راضی خواهد شد. اسلام، اسراف را عامل تبعیض ، وابستگی، فساد اجتماعی و اقتصادی گرفتاری و فقر افراد می‌داند و جامعه رااز شر این آفت اجتماعی و اقتصادی برحذر می‌دارد. راه جلوگیری از اسراف آگاه نمودن مردم با فرهنگ اسلامی و بهتر و صحیح‌تر عرضه كردن اجناس و محصولات است . و تااین مسئله از شعار به عمل درنیاید و همه آحاد مردم خود را موظف به رعایت آن ندانند و تسلیم اوامر الهی نباشند، بعید بنظر می‌رسد كه جامعه روی آسایش را بخود ببیند و افراد از حالت اضطراب و تشویش رهایی یافته و به آرامش واقعی برسند. جامعه زمانی می‌تواند دراین مسیر گام بردارد كه بتواند با سختگیری برخود، به هدفهای والاتری كمك نموده وبا ادای واجبات مالی و انفاق جلو تكاثر را بگیرد و به لباس تقوی آراسته گردد. حال كه بااسراف و تبذیر و ریشه‌ها و انگیزه‌های آن و آثار سوء مترقب برآن و نیز خطرمسرفین تاحدی آشنا شده و عوارض ناگوار دیگر آنرا یادآور شدیم، در خاتمه برای جلوگیری و علاج این انحراف راههای متعددی راكه از طرف صاحبنظران پیشنهاد شده است به اجمال ذكر می‌كنیم و امیدواریم با الطاف و عنایت الهی و تصمیم مجدانه و برنامه‌ریزیها و طرحهای حساب شده مفید مسئولین و دست در كاران كشور اسلامی، بتوانیم قدمی مثبت در جهت اسراف زدائی برداریم و آن راهها عبارتند از : -۱ از بین بردن عوامل مولد اسراف ، مانند كنز و تكاثر و خوی و خصلتهای غلط حاكم بر جامعه. -۲ توجه كافی به زیانهای اقتصادی، اخلاقی، فردی و اجتماعی و نیز كیفرهای اخروی آن از طریق آموزش‌های صحیح از رسانه‌های گروهی و جایگزین كردن فرهنگ اصیل اسلامی بجای فرهنگ منحط غرب كه آثار زیانبار آنرا در جامعه می‌بینیم. -۳ فاصله گرفتن از مسرفین و محدود كردن رفت و آمد و مصاحبت با آنان بمنظور پرهیز از اسراف و عواقب سوء آن و هم‌چشمی و رقابت نكردن باآنها. -۴ توجه داشتن به نقش ثروت و رسالت انسان در مكتب اسلام. -۵ انتخاب و معرفی الگوهای همیشه زنده و درخشنده مكتب و نصب‌العین قرار دادن زندگی را در مردانی چون حضرت علی (ع)، ابوذر و ... و پاك زنانی چون حضرت فاطمه (ص) و حضرت زینب (س) و آشنا شدن با تربیت صحیح اسلامی و عمل به نسخه‌های شفابخش اسلام كه همه ابعاد زندگی را در برگرفته و از كوچكترین و ظریف‌ترین نكات فروگذار نكرده‌است . بنابراین مادامی كه از حرف و شعار به عمل نرسیده باشیم نه تنها دردها به درمان و نابسامانیها به سامان نخواهد رسید، بلكه افزایش یافته و گرفتاریها و معضلات روزافزون خواهد شد و بنا به فرموده قرآن : هرگاه بگوئید و بدنبالش عمل نباشد، گناهی بزرگ و موجب سخط خداوند خواهد بود.