پژوهشى در باره مثل‏ هاى قرآن‏ - صفحه 5

داستان‏هاى كليله و دمنه. مختلطه ، امثالى هستند كه در آن، انسان، حيوانات و جمادات در گفتار و كردار دخالت دارند؛ مانند داستان سليمان و مور.۱

مَثَل در قرآن‏

مثل در قرآن، در معانى متعددى به كار رفته است؛۲ گاه به معناى سرگذشت و رخدادهاى پيشينيان آمده است؛ مانند:
(أَمْ حَسِبْتُمْ أَن تَدْخُلُواْ الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُم مَّثَلُ الَّذِينَ خَلَوْاْ مِن قَبْلِكُم .۳
آيا پنداشتيد كه داخل بهشت مى‏شويد، حال آن كه هنوز مانند آنچه بر سر پيشينيانِ شما آمد، بر سر شما نيامده است)
.
گاه به معناى عبرت و مايه عبرت؛ مانند:
(فَجَعَلْنَهُمْ سَلَفًا وَ مَثَلاً لِّلْأَخِرِينَ .۴
و آنها را پيشگامان در عذاب و عبرتى براى آيندگان قرار داديم)
.
در مواردى نيز به معناى الگو و نمونه به كار رفته است؛ مانند:
(ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ امْرَأَتَ نُوحٍ وَ امْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَلِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيًْا وَ قِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّ خِلِينَ .۵خداوند براى كسانى كه كفر ورزيده‏اند، زن نوح و زن لوط را مثل آورده كه آن دو در نكاح دو بنده از بندگان شايسته ما بودند و به آن ها خيانت كردند و كارى از دست شوهران آنها در برابر خدا ساخته نبود، و گفته شد با داخل‏شوندگان ، داخل آتش شويد).

1.جواهر الادب : ج‏۱ ص‏۲۸۷ - ۲۸۸.

2.ر. ك : البرهان فى علوم القرآن : ج‏۱ ص‏۴۸۸ - ۴۹۲؛ الإتقان فى علوم القرآن : ج‏۲ ص‏۳۴۴ - ۳۴۹؛ الأمثال فى القرآن الكريم : ص‏۴۳ - ۵۷.

3.بقره : آيه ۲۱۴.

4.زخرف : آيه ۵۶.

5.تحريم : آيه ۱۰ .

صفحه از 14