وصف و توصيف ، از ديگر معانى مَثَل در قرآن است كه براى نمونه مى توان به اين آيه اشاره كرد:
(مَّثَلُ الْجَنَّةِ الَّتِى وُعِدَ الْمُتَّقُونَ فِيهَآ أَنْهَرٌ مِّن مَّآءٍ غَيْرِ ءَاسِنٍ وَ أَنْهَرٌ مِّن لَّبَنٍ لَّمْ يَتَغَيَّرْ طَعْمُهُ .^۱
وصف بهشتى كه به پرهيزگاران وعده داده شده است چنين است كه در آن نهرهايى است از آب صافى و خالص كه بدبو نمى‏شوند، و نهرهايى از شير كه طعم آنها هرگز دگرگون نمى‏شود).
ولى با توجه به آيات قرآن دانسته مى‏شود كه بيشترين كاربرد مَثَل در قرآن به همان معناى اصلى آن يعنى «تمثيل و تشبيه» بر مى‏گردد كه از آن جمله است:
(أَلَمْ تَرَكَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَ فَرْعُهَا فِى السَّمَآءِ .^۲
آيا نديدى كه چگونه خداوند كلمه طيبه و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‏اى تشبيه كرده كه ريشه آن در زمين ثابت و شاخه آن در آسمان است).
افزون بر اينها صاحب‏نظران در تحليل و تشريح مَثَل‏هاى قرآنى دو بينش دارند: يكى اين كه اين مَثَل‏ها تشبيه صرف اند و تنها براى تقريب معارف بلند به اذهان انسان‏ها بيان شده‏اند و ديگر آن كه مَثَل‏ها بيانگر وجودِ مثالى آن حقايق اند و هيچ گونه تشبيه و مجازگويى در كار نيست . پس در جايى كه خداوند متعال انسان‏ها را به «حمار» يا «كلب» تشبيه كرده بنا بر ديدگاه نخست، واقعاً حمار نيستند؛ ليكن چون مانند حمار از فهم حقايق محروم اند به آن حيوان تشبيه شده‏اند . در حالى كه بر اساس ديدگاه دوم، اين تمثيل بيانگر حقيقت مثالى آنان است و در موطنى كه حقايق اشيا ظهور مى‏كنند، واقعيت و حقيقت مثالى نيز ظهور مى‏كند و از اين روست كه اينان در قيامت به صورت حيوان محشور مى‏شوند.^۳