هنگامى كه لشكريان عرب ، شهرنشين شدند و در كوفه مستقر گرديدند ، عُرَفا ، اهمّيت بيشترى يافتند ؛ زيرا علاوه بر مسئوليت هاى سابق ، مسئوليت كامل برقرارى امنيت در محدوده زير نظارتشان ، به آنها واگذار گرديد . از اين رو ، آنان دفترهايى تهيّه كرده بودند كه در آنها ، اسامى جنگجويان و همسران و فرزندانشان و نيز مَوالى آنان ضبط شده بود و اسامى و سال تولّد تازه متولّدها در آنها ثبت مى شد ، چنان كه اسامى افرادى كه از دنيا مى رفتند ، محو مى گرديد و بدين ترتيب ، شناخت كاملى از افراد خود داشتند .
به نظر مى رسد چنان كه عرفا در آن زمان در مقابل فرماندار ، مسئول بوده اند ، ۱ نصب و عزل آنها نيز توسّط فرماندار ، صورت مى گرفته است .
در هنگام بروز تشنّج و اضطراب در شهر ، نقش و اهمّيت عرفا ، دوچندان مى شد ؛ زيرا آنها مسئول برقرارى نظم در ميان افراد شامل عرافت خود بودند و طبعا اگر حكومت مركزىِ شهر ، قوى بود ، از آنان مى خواست كه افراد قيام كننده (شورشى) را معرّفى نمايند . ۲
ب ـ منابع درآمد مردم
به طور كلّى ، طرق درآمد مردمِ آن روزگار كوفه را مى توان به دو بخش : كسب و كار ، و دريافت عطا و رزق از حكومت ، تقسيم نمود :
يك . كسب و كار
كسب و كار مردم در آن زمان ، معمولاً زراعت ، صناعت ، تجارت و يا كارهاى دولتى و حكومتى (مانند خدمت در شُرطه) بود .
به نظر مى رسد با توجّه به وابستگى شديد مردم به عطا و حقوق حكومتى، مردم
1.تنظيمات الجيش العربى الاسلامى : ص ۲۲۳ ، الحياة الاجتماعية والاقتصادية فى الكوفة : ص ۴۹ به بعد .
2.گفتنى است كه در نظام ادارى كوفه ، از منصب ديگرى با نام «مَناكب» ياد شده كه بر پايه برخى از گزارش ها ، اين منصب را ابن زياد ، براى نظارت و تسلّط بر كار عرفا ، ايجاد كرده بود (ر. ك: فصل نامه مشكاة : ش ۵۳ ص ۳۱).
