تحلیلی در باره ارزیابی سفر امام حسین علیه السلام به عراق و نهضت کوفه - صفحه 8

بنا بر اين ، كوفه از نظر جغرافيايى نيز مناسب ترين مكان براى اقدام بر ضدّ حكومت يزيد بود .

سه . موقعيت فرهنگى

كوفه ، افزون بر موقعيت سياسى ، نظامى و جغرافيايى آن ، مهم ترين پايگاه فرهنگى جهان اسلام نيز بوده است . سياست خليفه دوم ، اين بود كه در كوفه ، سربازانى آشنا با قرآن وناآشنا با سنّت ، پديد آورد . لذا نقلِ حديث را در كوفه ممنوع كرد و بر اين اساس ، قاريان كوفه ، غالبا مسلمانان تكْ بُعدى وناآشنا به سنّت بودند ؛ امّا پس از به خلافت رسيدن امام على عليه السلام ، سياست هاى اصولى فرهنگى ايشان در دوران حكومت ، از يك سو ، و حضور ياران بزرگ پيامبر خدا صلى الله عليه و آله كه همراه امام على عليه السلام به كوفه آمده بودند ، 1 از سوى ديگر ، نقش مؤثّرى در رشد فرهنگى مردم كوفه داشت .
بر اين اساس ، هنگام قيام امام حسين عليه السلام ـ كه حدود 25 سال از آغاز حكومت امام على عليه السلام مى گذشت ـ ، بى ترديد ، مردم كوفه ، به طور نسبى از بالاترين سطوح فرهنگى در ميان جوامع اسلامى برخوردار بودند . از اين رو ، زمينه اصلاح طلبى و قيام عليه ظلم و جور بنى اميّه ، در اين شهر بيش از هر جاى ديگرى فراهم بود . شورش هاى مكرّر آنها بر ضدّ حكومت هاى وقت پس از قيام امام حسين عليه السلام ، گواه اين مدّعاست .
از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه فرمود :
الكوفَةُ جُمجُمَةُ العَرَبِ ، و رُمحُ اللّهِ تَبارَكَ وتَعالى ، و كَنزُ الإيمانِ . 2

1.در جنگ صفّين ، بين هفتاد تا هشتاد نفر از اهل بدر و هشتصد تن از كسانى كه در «بيعت رضوان» شركت داشتند و چهارصد تن از ساير ياران پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، امام على عليه السلام را همراهى مى كردند .البته دليلى كه اثبات كند همه آنها در كوفه اقامت گزيده اند ، وجود ندارد ؛ ليكن به طور طبيعى، بسيارى از آنها در كوفه و بصره اقامت داشته اند (ر . ك : دانش نامه امير المؤمنين عليه السلام : ج ۵ ص ۲۸۹ «بخش ششم / پيكار دوم / فصل يكم / ياران برجسته امام عليه السلام »).

2.الكافى: ج ۶ ص ۲۴۳ ح ۱ ، علل الشرائع : ص ۴۶۱ ح ۱ . شايان ذكر است كه اين مضمون در منابع اهل سنت از عمر نيز نقل شده و سند روايت الكافى هم ضعيف است ، با توجه به اين كه كوفه ، تقريبا هفت سال پس از درگذشت پيامبر صلى الله عليه و آله بنياد گذاشته شد احتمال دارد كه روايت منابع اهل سنّت ، به واقعيت نزديك تر باشد (ر . ك : تاريخ الطبرى : ج ۴ ص ۵۹ ، الطبقات الكبرى : ج ۶ ص ۵ ، فتوح البلدان : ص ۲۸۷) .

صفحه از 51