فلاح و فوز در قرآن و حدیث

(۲)
فلاح و فوز در قرآن و حدیث

شایسته‏نژاد، على‏اكبر

كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشكده علوم انسانى دانشگاه تربیت مدرّس
استاد راهنما: دكتر احمد بهشتى
۱۳۷۲
۲۴۴ ص

نگارنده در این پایان‏ نامه، نخست به بررسى مفاهیم لغوى هر یك از واژه ‏هاى «فلاح» و «فوز» پرداخته و مقایسه‏اى میان آن دو به عمل آورده است. سپس به طور مشروح، در باب عوامل و موجبات رستگارى مطالبى آورده و از امتیازات فائزان و موجبات و نتایج رستگارى سخن گفته است. مقایسه میان فلاح و فوز و وجوه تشابه و امتیاز آنها، در باب از نكات دیگر بررسى شده در این پایان‏نامه است. در پایان نیز نگارنده، بحث مختصرى در باب عوامل سعادت‏آفرین انسان در كشمكش با دنیاى فن‏آورى و لزوم بهره‏گیرى از قرآن و ائمه‏علیهم السلام براى رَستن از هر نوع قید و بند اسارت و ورود به زندگى انسانى نموده است و ضرورت انطباق صورت انسانى با سیرت، و ظاهر با باطن را یادآور شده است. در این مجموعه، براى بررسى موضوع، نخست، آیات و روایات مربوط پژوهش شده و سپس، نكات تفسیرى آنها مطرح شده و علاوه بر استفاده از معاجم، بحث‏هاى مرتبط به موضوع نیز آمده است. این پایان‏نامه، در چهار فصل، متشكّل از بخش‏هاى مختلف، تنظیم شده است. فصل اوّل به فلسفه اخلاق و تفسیر موضوعى آیات مربوط به این موضوع مى‏پردازد و ضمن ترتیب دادن آیات همگون، شیوه محوریابى در آیات و دستیابى به عناوین نو را نیز یادآور مى‏شود. نویسنده، در ضمن و به تناسب بحث، تفسیر موضوعى، تاریخچه پیدایش و روش‏هاى آن را بر چهار پایه خدامحورى، تسلسل طبیعى، موضوعْ‏مدارى و توحیدگرایى عنوان كرده و مشكلات این نحوه تفسیر را بررسیده است. وى در ادامه این فصل، به بررسى مفهوم «فوز» و «فلاح» در لغت عرب و قرآن كریم و شعر و ضرب‏المثل پرداخته و استعمال «فلاح» و «فوز» را در آیات قرآن، مقایسه كرده است. فصل دوم، از دو بخش تشكیل یافته است. بخش اوّل به عوامل و موجبات رستگارى مى‏پردازد. این عوامل عبارت‏اند از: تكامل اعتقادى در توحید و نبوت و معاد كه با ضعف در هر كدام از اینها، رسیدن به رستگارى بى‏نتیجه مى‏ماند و نتیجه آن، معكوس خواهد بود. بخش دوم، نماى كاربرد «فلاح» در قرآن است. این نما، جدول‏بندى شده و به صورت موضوعى، در دو موضوع اصلى و فرعى، با یادآورى نام سوره و شماره آیه، عرضه شده است. فصل سوم پایان‏نامه نیز در دو بخش تألیف شده است. بخش اوّل، تبیین «فوز» و مقایسه دو واژه «فوز» و «فلاح» و كاربرد این دو در قرآن است. فوز از دیدگاه مادّیگرایان و مال‏پرستان، فوز در سایه تلاش، كار و كوشش، اثر گریز از دنیا در رسیدن به فلاح و فوز، امتیازات فائزان و موجبات فوز، عناوین این بخش‏اند. بخش دوم نیز به نماى كاربردى آیات فوز در قرآن، به همراه نماى موضوعى مطالب این قسمت مى‏پردازد. نویسنده، فصل چهارم، به طور مختصر رابطه فلاح و فوز را بررسى كرده و مباحث خود را با جمع‏بندى كوتاهى پایان داده است.