انتساب رساله ذهبيه به امام رضا عليه السلام و اعتبار آن، از موضوعاتى است كه مورد بحث و نقض و ابرام قرار گرفته است.
انتساب[۱]رساله ذهبيه به امام رضا عليه السلام و اعتبار آن، از موضوعاتى است كه مورد بحث و نقض و ابرام قرار گرفته است. از جمله مرحوم محدّث نورى در خاتمه مستدرك الوسائل، به تفصيل در مورد اين كتاب سخن گفته و اشكالات آن را مطرح كرده و پاسخ گفته است.[۲]
موافقان انتساب و اعتبار كتاب، دلائلى اين گونه اقامه كرده اند:
۱ . شيخ طوسى در الفهرست و ابن شهر آشوب در معالم العلماء از اين كتاب ياد كرده اند.[۳]
۲ . علّامه مجلسى، آن را از كتب مشهور برشمرده[۴]و متن كامل آن را در بحار الأنوار نقل و شرح كرده است.[۵]
۳ . نسخه هايى از اين كتاب و ترجمه آن در دست است كه مربوط به سده هاى هفتم و هشتم هجرى است.[۶]مرحوم محقّق كركى نيز دست نوشته اى از اين رساله دارد كه در بحار الأنوار نقل شده است.[۷]
مخالفان اعتبار و انتساب كتاب نيز دلائلى ارائه كرده اند:
۱ . بيشتر نسخه هاى رساله ذهبيه، مرسل اند. نسخه هاى مسند نيز به نقل از محمّد بن جمهور عمّى است كه ضعيف المذهب و غالى معرفى شده است.[۸]
۲ . مقايسه متن رساله ذهبيه با متون معاصر آن نشان مى دهد كه اين نگاشته، تفاوت قابل ملاحظه اى با متون طبّى آن دوره ندارد كه اعجاب مأمون را برانگيزد.[۹]
۳ . هيچ يك از عالمان، محدّثان و فقيهان شيعه قبل از قرن يازدهم هجرى به اين كتاب استناد نكرده اند.
۴ . محلّ تشكيل جلسه در نيشابور، از منظر تاريخى نمى تواند صحيح باشد.
۵ . متن رساله ذهبيه دربردارنده مطالبى همانند خوردن ترياق اكبر است كه به سبب دربرداشتن اجزاى حرام گوشت، از منظر شرعى جايز نيست.
۶ . متن رساله ذهبيه با مبادىِ علم الهى امام سازگار نيست؛ زيرا در اين رساله، آموزه هاى طبّى را بر اساس تجربيات پزشكى و گفته هاى پيشينيان بيان كرده است.
براى آگاهى بيشتر از مباحث مرتبط با كتاب ، ر . ك : مقاله «پژوهشى در اعتبار رساله ذهبيه»، محمّد كاظم طباطبايى و هادى نصيرى، مجلّه علوم حديث ، سال هفدهم ، ش اوّل ، ص ۱۲۵ - ۱۴۳؛ مقاله «ترديدهاى آشكار و نهان علّامه مجلسى در باره اعتبار رساله ذهبيه» ، احمد عابدى، جعفر نكونام و هادى نصيرى، مجلّه پژوهش دينى ، ش ۲۳ ؛ «نقد سندى رساله ذهبيه»، جواد شكورى، منتشر شده در مجموعه مقالات اوّلين همايش علمى و پژوهشى طب الرضا عليه السلام ؛ «ويژگى هاى منحصر به فرد رساله ذهبيه» ، سيّد سعيد اسماعيلى، منتشر شده در كتاب درآمدى بر طب از منظر امام رضا عليه السلام .
[۱]به قلم استاد ارجمند ، حجة الاسلام و المسلمين سيّد محمّدكاظم طباطبايى .
[۲]ر . ك : مستدرك الوسائل : ج ۱۳ ص ۲۲۴ - ۲۳۰ .
[۳]ر . ك : الفهرست : ص ۲۲۳ ، معالم العلماء : ص ۱۰۳ .
[۴]ر . ك : بحار الأنوار : ج ۱ ص ۱۱ .
[۵]ر . ك : بحار الأنوار : ج ۵۹ ص ۳۰۶ - ۳۵۶.
[۶]ر . ك : مجله علوم حديث : سال هفدهم، ش اوّل، ص ۶.
[۷]بحار الأنوار : ج ۵۹ ص ۳۰۶.
[۸]ر . ك : رجال النجاشى : ص ۳۳۷ ش ۹۰۱.
[۹]ر . ك : مجله علوم حديث : سال هفدهم ، شماره اوّل ، ص ۱۱ .
