معاون فرهنگی مؤسسه دارالحدیث گفت: برنامه‌ریزی برای بهره‌گیری از مسجد در جامعه دینی متناسب با کارکردهای مسجد نبوده، بنابراین در این زمینه باید برنامه منسجمی تدوین شود.
به گزارش خبرگزاری فارس از قم، در دین مبین اسلام مسجد نقش محوری داشته و مهمترین پایگاه اجتماعی دین است و کارکردهای فراوانی برای آن به صورت بالفعل تحقق پیدا کرده و یا قابل دستیابی است.
خدای متعال با بیان آیه شریفه «ان اول بیت وضع للناس للذی ببکه مبارکا و هدی للعالمین» نشان داده است که نخستین مکان ارزشمند برای انسان روی زمین مسجد است، رسول خدا(ص) نیز با توجه خاص به مسجد الحرام از یک سو و ساخت مسجد قبا و مسجد النبی در مدینه به عنوان نخستین اقدام پس از هجرت و تمکن پیدا کردن به هنگام ورود به مدینه نقش محوری مسجد را در جامعه دینی در عمل نمایان کرد.
حجت‌الاسلام دکتر محمدتقی سبحانی‌نیا، معاون فرهنگی مؤسسه دارالحدیث، عضو هیئت علمی دانشگاه قران و حدیث و پژوهشگر علوم حدیث به تبیین نقش مسجد در نظام جمهوری اسلامی می‌پردازد.
فارس: نقش مسجد در اداره جامعه چیست؟ در نظام جمهوری اسلامی چه اندازه به مسجد اهمیت داده شده است؟
خدا و رسولش مسجد را به عنوان کانون و محور همه فعالیت‌های فردی و اجتماعی معرفی کردند، حقیقتی که در نظام مقدس جمهوری اسلامی به نحو شایسته به آن توجه نشده است و مسجد در جایگاه حقیقی خود قرار نگرفته است.
فقدان توجه درخور به نماز و مسجد موجب شده است که پیامدهای ناگوار آن امروز به وضوح در جامعه آشکار و جامعه دینی با آن پیامدها دست به گریبان باشد.
آشنایی فرزندان ما با دین و آنچه به آن مربوط است، کسب مهارت‌های مختلفی مانند آداب معاشرت، مدیریت و فعالیت‌های فرهنگی و از همه مهمتر برخورداری از دوستان شایسته و مؤمن که نقش کلیدی در انتخاب مسیر آینده زندگی ایفا می‌کنند فقط برخی از کارکردهای مهم مسجد است که نقش بسیار زیادی در سلامت فرد و جامعه در حال و آینده او خواهد داشت.
به مسجد که مهمترین عاملِ تأثیرگذار در سرنوشت دین‌مدارانه فرد و جامعه است آنگونه که باید توجه و اهتمام نشده است و بخش قابل توجهی از بودجه فرهنگی کشور به درستی مدیریت نشده و نمی‌شود.
امروز شاهد آن هستیم که بسیاری از مناطق جدید ساخته شده در چهار دهه اخیر در شهرها فاقد مسجد هستند یا متناسب با نیاز و ضرورت، از نعمت مسجد بهره‌مند نیستند و گاهی ساخت همان مساجد اندک نیز تا سال‌های متمادی به اندازه‌ای که یک نسل از کودکی به جوانی برسد به طول می‌انجامد.
همچنین مساجد متعدد در مناطق قدیمی‌تر شهرها نیز با کاستی‌‌های گوناگون و ضعف مدیریت مواجه است به گونه‌ای که در برخی مساجد مدیریت پیرها، در و دیوار فرسوده به همراه نمازگزاران کهنسال انگیزه حضور نمازگزاران جوان و بانشاط را کم‌فروغ کرده است.
فارس: کمیت و کیفیت مساجد در نقاط مختلف را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مساجد بین راهی وضعیت اسفباری دارند، اندوه‌ناکتر از آن مساجد تالارهای پذیرایی و رستوران‌هاست که اغلب در پست‌ترین مکان، در کنار سرویس‌های بهداشتی، بی آنکه از بهداشت مناسب و امکانات سرمایی و گرمایی برخوردار باشد قرار دارد.
مشاهده این حقایق که مایه شرمندگی و سرافکندگی هر مؤمن دلسوزی است، حکایت‌گر فقدان سیاستگذاری، برنامه‌ریزی و اجرای مناسب نسبت به مسجد و فقدان نهادی پاسخگو در این مسئله در کشور است.
به راستی از فرزندان این مرز و بوم که برخی تا شعاع چند کیلومتری منزل مسکونیشان مسجدی وجود ندارد و در طول عمرشان شاید یک بار هم گذرشان به مسجد نیفتاده چگونه انتظار دینداری و آگاهی نسبت به وظایف شرعی می‌رود.
جای بسی اندوه است که در زندگی شهرنشینی جدید، مساجد، این ستون‌های ایمان دینی جامعه، نقش درخوری ایفا نمی‌کند و دیانت از جامعه هرروز کم رنگ تر از روز قبل می‌شود.
فارس: چه کارهایی برای جبران کاستی‌ها در امر نماز و مسجد باید انجام شود؟
موضوع دینداری، نماز و مسجد را با تعلیم و تربیت در کشور می‌توان مقایسه کرد، تعلیم و تربیت در کشور در سه مقطع ابتدایی، متوسطه و تکمیلی انجام می‌شود، جمعیتی که مخاطب تعلیم و تربیت رسمی در کشورند شامل افراد هفت سال تا حدود ۱۹ سال برای تحصیل در ابتدایی تا پایان متوسطه و بین دو تا هشت سال برای تحصیلات تکمیلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی برای مقاطع کاردانی تا دکترا خواهند بود، البته جمعیتی که به محیط‌های تحصیلات تکمیلی راه پیدا می‌کنند، کمتر از بخش مربوط به تحصیلات مقاطع ابتدایی و متوسطه است.
با این حال برای امر تعلیم و تربیت سه وزارتخانه بزرگ آموزش و پرورش، علوم تحقیقات و فناوری، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئولیت دارند، این سه وزارتخانه در کنار مراکز آموزشی دیگر مانند فنی و حرفه‌ای، دانشگاه آزاد و پیام نور و دستگاه‌های همسو با برخورداری از سه مزیت برنامه، بودجه و نظارت و پاسخگویی مسئله آموزش کشور را دنبال کرده و رسیدگی و ارتقاء می‌بخشند و کاستی‌ها و نواقص آن زیر ذره‌بین مجلس شورای اسلامی قرار می‌گیرد و فعالیت وزرای وزارتخانه‌های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و در صورت لزوم مورد بازخواست قرار می‌گیرد.
موضوع مسجد و نماز، مخاطبانش از زیر هفت سال شروع و تا پایان عمر تداوم پیدا میکند، از سویی دیگر تعداد مساجد بسیار بیشتر از مدرسه و دانشگاه است و سوم آنکه موضوع دین و دیانت رکن انقلاب اسلامی بوده و مسئله محوری در نظام مقدس جمهوری اسلامی است و همانگونه که بیان شد سنت خدا و سیره رسول خدا(ص) توجه به مسجد پیش از هر کار دیگری است، با این همه هیچ وزارتخانه‌ای که مسئولیت رسیدگی، برنامه‌ریزی و پشتیبانی از دیانت جامعه را برعهده داشته باشد، وجود ندارد.
سخن بر سر این نیست که در نظام مقدس جمهوری اسلامی به مسجد و نماز توجه نشده یا نمی‌شود، بلکه سخن بنده این است که توجه به نماز و مسجد پس از انقلاب اسلامی به قدر کفایت نبوده است.
فارس: مساجد چه نقشی می‌توانند در مبارزه با تهاجم فرهنگی ایفا کنند؟
اگر امروز جمعیت جوان متاثر از تهاجم فرهنگی رسانه‌های بی‌شمار قرار گرفته‌اند و جمعیت نمازگزار و مسجدی بسیار کمتر از حد انتظار است و به مرز خطر رسیده بدون تردید به خاطر خطای ما در نوع توجه به مسجد و نماز و میزان اهتمام به آن بوده است، بنابراین پیشنهاد نخست بنده ایجاد وزارتخانه‌ای که امر دیانت و به ویژه مسجد و نماز را متکفل باشد، است.
مساجد باید از نظر تعداد و کیفیت ظاهری مورد حمایت مستقیم دولت و بیت‌المال قرار گیرد و این سخن که مساجد باید فقط توسط مردم ساخته شود از اساس باطل است و زیانی که کشور و مردم به خاطر این تفکر غلط متحمل شده‌اند، از حد انتظار و تصور بیرون است.
همانگونه که عرض شد توجه به کارکردها و نتایج با برکت وجود مسجد در یک محله، ضرورت اهتمام به آن را به خوبی نمایان میکند.
با مقایسه برخی موضوعات دینی دیگر با موضوع نماز و مسجد می‌توان به اهمیت آن پی برد، برای مثال موضوع حج به عنوان یک فریضه الهی از اهمیت بالایی برخوردار است و امروز برای اینکه در سال نزدیک به یک میلیون نفر از هموطنان به سفر حج یا عمره مشرف می‌شوند و به منظور تقویت توانمندی‌های روحانیون کاروان‌ها، به موضوع حج نگاه تخصصی شده و برای آن رشته دانشگاهی در مقاطع تحصیلات تکمیلی طراحی، تصویب و به اجرا درآمده است.
همچنین برای نهج‌البلاغه به عنوان یکی از آثار گرانسنگ حدیثی در بین منابع حدیثی شیعه رشته تحصیلی تصویب و سال‌هاست، برای تخصص در نهج‌البلاغه برخی دانشگاه‌ها دانشجو می‌پذیرند، اما به نماز و مسجد با وجود اهمیت غیر قابل مقایسه‌اش با فرایض دیگر و نیز با وجود حجم فراوان متون وحیانی در مورد آن اعم از متون قرآنی و روایی، به صورت تخصصی نگاه نشده و هیچ رشته دانشگاهی برای آن در حوزه یا دانشگاه به وجود نیامده است.
فارس: سرمایه‌گذاری در امر مسجد تا چه اندازه دارای اهمیت است؟
این سئوال مطرح می‌شود آیا مباحث مربوط به اهمیت، جایگاه، کارکردها، آثار نماز و پایبندی به آن و آثار سستی و ترک آن و نیز کارکردهای مسجد و هزاران مسئله‌ای که در ارتباط با نماز، مسجد و نماز جماعت در ابعاد مختلف فقهی، اخلاقی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی وجود دارد به اندازه‌ای نیست که به موضوع نماز به صورت تخصصی نگاه شود و با ایجاد رشته‌ها و گرایش‌های تخصصی مراکز حوزوی و دانشگاهی به تربیت متخصص در این خصوص بپردازند؟!
امیدواریم در آینده‌ای نزدیک با حرکتی جهشی برای مسجد در نظام جمهوری اسلامی بسیار بیشتر از آنچه تا به حال توجه شده اهتمام شود، زیرا وضعیت امروز نماز و مسجد در جامعه دینی ما برازنده نظام مقدس جمهوری اسلامی نیست در حالی که برای تقویت و پاسداری از ایمان دینی جامعه راه دیگری وجود ندارد.
به یقین سرمایه‌گذاری در موضوع مسجد و نماز همانند سرمایه‌گذاری در بخش بهداشت کشور ضمن ایجاد نشاط و پویایی در جامعه از سرمایه‌گذاری‌های کلان آینده در بخش‌های متعدد درمانی از جمله در بخش درمان مفاسد اجتماعی به شدت خواهد کاست.
لازم است وزارتخانه نماز، مسجد و دیانت تاسیس شود و تنها وظیفه رسیدگی به نماز و مسجد را برعهده داشته باشد، مشروط به آنکه تمام مسئولیت‌های مربوط به مسجد به آن نهاد واگذار شود. این نهاد خواهد توانست با یک برنامه‌ریزی نظام‌مند و زمان‌مند، ضمن جلب کمک‌های مردمی، بودجه متمرکز دولتی را نیز برای ساماندهی مساجد در کشور جذب و به درستی هزینه کند و نسبت به آن پاسخگو باشد.
