فاطمه ، بزرگ ترین دختر امام حسین علیه السلام است و مادرش اُمّ اسحاق بود . گر چه زمان ولادت وی در اسناد تاریخی به ثبت نرسیده ، امّا می توان احتمال قوی داد که در حوالی سال ۵۱ هجری به دنیا آمده است ؛ زیرا مادرش اُمّ اسحاق، همسر امام حسن مجتبی علیه السلام بود و پس از شهادت وی ، به ازدواج امام حسین علیه السلام در آمد.[۱]
فاطمه ، پیش از واقعه کربلا ، با حسنِ مُثنّا ازدواج کرد[۲]و در کربلا با وی ، حضور داشت . همسرش جزء مجروحان حادثه کربلا بود .[۳]فاطمه در میان اُسرا به کوفه و شام رفت .[۴]برخی از ماجراهای هجوم به خیمه ها و دوران اسارت اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله ، از او نقل شده است .[۵]فاطمه ، از راویان حدیث است و پدرش کتابی در هم پیچیده (مَلفوف) و نیز وصیت نامه خود را به وی سپرد .[۶]فاطمه ، پس از درگذشت همسرش حسن مُثنّا ، یک سال بر مزار او به سوگش نشست و روزها روزه می گرفت و شب ها به عبادت می پرداخت و از حسن مُثنّا ، چهار فرزند به نام های عبد اللّه ، ابراهیم، حسن و زینب داشت.
فاطمه ، پس از حسن مُثنّا ، با عبد اللّه بن عمرو بن عثمان بن عَفّان ، ازدواج کرد و از او دارای سه فرزند به نام های محمّدِ دیباج، قاسم و رُقَیه شد .
وفات وی ، حدود سال ۱۱۷ هجری بوده است .[۷]وی در مدینه وفات یافت . بیشتر فرزندان و نوادگان وی ، در مبارزه با خلفای بنی عبّاس به شهادت رسیدند و یا زندانی شدند .
[۱]ر . ك : ص ۲۹۵ (فصل پنجم : همسران / اُمّ اسحاق) .
[۲]در لباب الأنساب آمده : اين ازدواج ، در سالى صورت گرفت كه حسين عليه السلام كشته شد .
[۳]ر . ك : ج ۸ ص ۲۰۵ (بخش نهم / فصل ششم / سخنى در باره اسيران و بازماندگان واقعه كربلا) .
[۴]سخنرانى فاطمه صغرا در كوفه ، مشهور است امّا ممكن است مربوط به فاطمه بنت الحسين عليه السلام باشد ويا فاطمه بنت على عليه السلام و يا ... .
[۵]ر . ك : ج ۷ ص ۳۱۱ (بخش نهم / فصل يكم / تاراج خيمه ها و غارت اموال دختران پيامبر صلى الله عليه و آله ) و ج ۸ ص ۲۹۳ (فصل هفتم / مشاجره زينب عليهاالسلام و يزيد) .
[۶]ر . ك : ج ۲ ص ۳۱۷ (بخش سوم / فصل چهارم : وصيّت هاى امام عليه السلام / آنچه به دختر بزرگش داد) .
[۷]سبطِ ابن جوزى در تذكرة الخواصّ ، تصريح مى كند كه وفات ايشان ، سال ۱۱۷ ق ، بوده است . همچنين دو دسته نقل مشهور وجود دارد كه حدود سال ۱۱۷ ق ، را مى رساند : دسته اوّل ، گوياىِ گفتگوى امام باقر عليه السلام با وى در آخرين سال حيات امام عليه السلام (م۱۱۴ ق) و زنده ماندن فاطمه پس از امام است (ر . ك :تاريخ دمشق : ج۷۰ ص ۲۵) ، و دسته ديگر ، وفات فاطمه بنت الحسين عليه السلام را در زمان حكومت هشام (۱۰۵ ـ ۱۲۵ ق) بيان داشته (ر . ك : تاريخ دمشق : ج۷۰ ص۱۷) كه مجموع اين دو دسته مى رساند وفات ايشان بين ۱۱۴ تا ۱۲۵ ق ، بوده است .
دو قول ناسازگار با مشهور هم وجود دارد : يكى سال وفات ايشان را سال ۱۱۰ مى گويد (شذرات الذهب : ج۱ ص۱۳۹) و ديگرى گفته است عمر وى ، نزديك به نود سال بوده كه در مجموع ، نشان مى دهند وى تا حوالى سال ۱۱۴ ق ، حيات داشته است .
