در داورى نسبت به داده هاى تاريخى ، لازم مى كند تا مطالب منقول مورّخانى مانند ابن اعثم را ـ كه در ديگر منابع در دسترس نمى يابيم ـ ، نه به سرعت رد كنيم و نه شتاب زده بپذيريم ؛ بلكه روش تعاضد مضمونى و شرط همخوانى با ديگر اسناد را مبناى پذيرش اخبار قرار دهيم .
الفتوح ، مورد استناد مورّخان شيعه و اهل سنّت بوده و بسيارى از مطالب آن در مقتل الحسين خوارزمى ، المناقب ابن شهرآشوب ، و بحار الأنوار و ديگر كتاب ها ، مورد استفاده قرار گرفته است . الفتوح در هند و بيروت، چاپ شده و ترجمه فارسى كهنى هم از آن (و نيز گزيده اين ترجمه) موجود است .

9. العِقد الفريد

ابو عمر احمد بن محمّد (246 ـ 328 ق) مشهور به ابن عبدِ رَبّه ، از اديبان بزرگ اَندَلُس بوده است . او دانش هاى اصلى روزگار خود را آموخت ؛ امّا حوزه اصلى فعاليت خود را شعر و ادب قرار داد . ^۱ وى توانست به مدد مطالعات گسترده خود ، كتاب دائرة المعارف گونه العقد الفريد را بنيان بگذارد .
او با تكيه به كتاب هاى تأليف شده در شرق عالم اسلامى و بيش از همه ، عيون الأخبار ابن قتيبه دينورى و نيز شاگردى در نزد برخى عالمانِ سفر كرده به اندلس (مانند : بقىّ بن مُخلّد ، خُشَنى و ابن وضّاع) ، توانست مجموعه اى پر جاذبه و جُنگ مانند را به يادگار نهد .
او در بخشى از اين كتاب، به حكايات تاريخى پرداخته و گزارش كوتاه و ناقصى نيز از حماسه عاشورا آورده است . اهمّيت اين گزارش كوتاه، در بازتاب گزارش ابو عبيد قاسم بن سلّام (م 224 ق) ، مؤلّف نخستين كتاب غريب الحديثِ رسيده به دست ماست . گزارش قاسم بن سلّام از واقعه عاشورا، به صورت مستقل به دست ما نرسيده