كتاب ها و بزرگان حديث ، طريق هاى متعدّد و گاه معتبرى به روايات و زيارات منصوص (مأثور) دارد كه آنها را نقل مى كند و بدين وسيله راه را براى بررسى سندى بسيارى از منقولات خود ، باز گذاشته است . تصحيح و تحقيق اخير كتاب كه توسط جواد قيّومى انجام شده است ، نشان از سازوارى و هماهنگى متون و مضامين اين كتاب با بسيارى از كتب حديث دارد . ^۱

27. الكامل فى التاريخ

ابو الحسن عزّ الدين على بن محمّد شيبانى (م 630 ق)، از مورّخان مشهور قرن ششم و هفتم هجرى است . او نيز مانند برادر بزرگ ترش مجد الدين (مؤلّف دو كتاب حديثى بزرگِ جامع الاُصول و النهاية فى غريب الحديث) و نيز برادر كوچك ترش ضياء الدين (اديب و مؤلّف المثل السائر فى أدب الكاتب و الشاعر) ، به ابن اثير جَزَرى شهرت دارد .
عزّ الدين على بن محمّد ، در علم تاريخ و انساب ، خبره بود و سه كتاب مشهور او ، اُسد الغابة فى معرفة الصحابة ، خلاصه الأنساب سمعانى و الكامل فى التاريخ است . او با آن كه خود ، عراقى و متعلّق به شرق جهان اسلام بود ، با جمع آورى رويدادهاى غرب و شرق جهان اسلام و گزارش وقايع تاريخى از آغاز تا عصر خود ، توانست تاريخى جامع و كامل و خوشخوان پديد آورد .
او در گزارش وقايع سه قرن نخست هجرى ، بر تاريخ الطبرى تكيه دارد و كتابش را به شيوه طبرى به ترتيب تاريخى و سال شمار پيش مى برد . وى وقايع اين سه قرن و از جمله وقايع سال 60 و 61 هجرى (نهضت كربلا) را بر اساس گفته هاى طبرى با پيرايش و گزينش نقل برتر و معقول تر و گاه با افزودن برخى مطالب ، آورده است و وقايع سه قرن بعد (تا روزگار معاصر خويش) را نيز با اعتماد بر كتب تاريخى و گزارش هاى ديگران ، شرح مى دهد .
ابن اثير ، يك مورّخ اديب بوده و به سان ديگر مورّخان ، مجموع گزارش ها را