۱۰۰۶.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :سَيَكونُ عَلَيْكُمْ أئمَّةٌ يَمْلِكونَ أرْزاقَكُمْ ، يُحَدِّثونَكُمْ فيَكْذِبونَكُمْ ، و يَعْملونَ فيُسيئُونَ العَمَلَ ، لا يَرْضَونَ مِنْكُمْ حتّى تُحَسِّنوا قَبيحَهُمْ ، و تُصَدِّقوا كِذْبَهُمْ ، فأعْطُوهُمُ الحَقَّ ما رضُوا بِهِ ، فإذا تَجاوَزوا فمَنْ قُتِلَ على ذلكَ فَهُوَ شهيدٌ . ۱
۱۰۰۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :فِيكُمُ العُلَماءُ و الفُقَهاءُ ، و النُّجَباءُ و الحُكَماءُ ، و حَمَلَةُ الكِتابِ، و المُتَهَجِّدونَ بالأسْحارِ، و عُمّارُ المساجِدِ بِتلاوَةِ القرآنِ، أ فَلا تَسْخَطونَ و تَهْتَمّونَ أنْ يُنازِعَكُمُ الوَلايةَ عَلَيْكُمْ سُفَهاؤكُمْ ، و الأشرارُ الأراذِلُ مِنْكُمْ؟! ۲
۱۰۰۸.دستور معالم الحكم عن أبي عَطاء :خَرَجَ عَلَينا أميرُ المُؤمِنينَ عَليُ بنُ أبي طالِبٍ عليه السلام ـ مَحْزونا يَتَنَفّسُ، فقالَ : كَيْفَ أنتُمْ و زَمانٌ قَدْ أظَلَّكُمْ تُعَطَّلُ فيهِ الحُدودُ و يُتَّخَذُ المالُ فيهِ دُوَلاً ، و يُعادى أولياءُ اللّهِ ، و يُوالى فيهِ أعداءُ اللّهِ ؟! قُلْنا : فإنْ أدْرَكْنا ذلكَ الزَّمانَ فكَيْفَ نَصْنَعُ ؟ قالَ : كونوا كأصحابِ عيسى عليه السلام : نُشِروا بالمَناشِيرِ ، و صُلِبوا علَى الخَشَبِ . مَوتٌ في طاعةِ اللّهِ عزّ و جلّ خَيْرٌ مِن حياةٍ في معصيةِ اللّهِ ۳ . ۴
۱۰۰۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :به زودى پيشوايانى بر شما حاكم مى شوند كه ارزاق شما را در اختيار مى گيرند، با شما سخن مى گويند و به شما دروغ مى گويند و رفتار بد و ناپسند دارند. از شما خشنود نمى شوند مگر آن كه كارهاى زشتِ آنان را نيكو شماريد و دروغشان را تصديق كنيد؛ پس تا به حق راضى اند، آن را به ايشان بدهيد و اگر از آن فراتر رفتند، [پايدارى كنيد كه ]هر كس در اين راه كشته شود شهيد است.
۱۰۰۷.امام على عليه السلام :در ميان شما ، عالمان ، فقيهان، والا گهران، فرزانگان ، حاملان قرآن، شب زنده داران و كسانى هستند كه با تلاوت قرآن، مساجد را آباد مى كنند، [آنگاه ]شما از اين كه بي خردان و بدكاران فرومايه شما بر سرِ گرفتن حكومتتان با شما ستيزه مى كنند، به خشم نمى آييد و اندوهناك نمى شويد؟!
۱۰۰۸.دستور معالم الحكمـ به نقل از ابو عطا ـ: امام على عليه السلام غمگين و نفس زنان نزد ما آمد و فرمود: چه خواهيد كرد با روزگارى كه بر شما سايه افكنَد و در آن حدود الهى فرو گذاشته شود، اموال دست به دست گردد، با دوستانِ خدا دشمنى شود و با دشمنان خدا نرد دوستى بازند؟! عرض كرديم: اگر آن زمان را درك كرديم چه كنيم؟ فرمود: مانند ياران عيسى عليه السلام باشيد كه با ارّه قطعه قطعه گشته و بر چوبه دار آويخته شدند. مردن در راه طاعت خداوند عزّ و جلّ بهتر است از زندگى در معصيت او. ۵
1.كنز العمّال : ۱۴۸۷۶ .
2.شرح نهج البلاغة : ۶ / ۹۹ .
3.دستور معالم الحكم : ۹۲ .
4.نظر المعتزلة في هذه المسألة مشابه لنظر الشيعة الامامية يقول ابنُ أبي الحديد : و عند أصحابنا أنّ الخروج على أئمّة الجور واجب ، و عند أصحابنا أيضا أنّ الفاسق المتغلّب بغير شُبهةٍ يعتمد عليها ، لا يجوز أن يُنْصَر على من يَخرج عليه ممّن ينتمي إلى الدِّين و يأمر بالمعروف و ينهى عن المنكر ، بل يجب أن يُنصر الخارجون عليه ، و إن كانوا ضالّين في عقيدةٍ اعتقدوها بشبهةٍ دينيّة دَخَلَت عليهم ......... . شرح نهج البلاغة : ۵ / ۷۸ .
5.ديدگاه معتزليان در اين باره نيز مانند شيعيان است. ابن ابى الحديد معتزلى مى گويد : به عقيده اصحاب ما قيام در برابر پيشوايان ستم واجب است. همچنين، از ديدگاه همكيشان ما جايز نيست به آدم فاسقى كه نه بر اساس شبهه و خطا كه با علم و آگاهى از اين كه قدرت و حكومت حقّ او نيست حكومت را به دست گرفته در برابر كسانى كه بر ضدّ او قيام مى كنند و دم از دين مى زنند و امر به معروف و نهى از منكر مى كنند، يارى رسانده شود. بلكه بايد از قيام كنندگان پشتيبانى كرد، هر چند در عقيده اى كه به سبب دچار شدن به شبهه اى دينى، آن را پذيرفته اند، به بيراهه رفته باشند ......... . (شرح نهج البلاغة : ۵ / ۷۸) .
