۱۶۷۷.عنه عليه السلام :المرءُ بأصغَرَيْهِ : بقلبِهِ و لسانِهِ ، إنْ قاتَلَ قاتَلَ بجَنانٍ ، و إن نَطقَ نَطقَ ببَيانٍ . ^۱

۱۶۷۸.عنه عليه السلام :للإنسانِ فَضيلَتانِ : عَقلٌ و مَنْطقٌ ، فبِالعقلِ يَستفيدُ و بالمَنطقِ يُفيدُ . ^۲

۱۶۷۹.عنه عليه السلام :أصلُ الإنسانِ لُبُّهُ ، و عَقلُهُ دِينُهُ ، و مُروّتُهُ حيثُ يَجعَلُ نَفسَهُ . ^۳

۱۶۸۰.عنه عليه السلام :المرءُ يُوزَنُ بقولِهِ و يُقَوَّمُ بفعلِهِ . ^۴

۱۶۸۱.عنه عليه السلام :المرءُ بفِطنتِهِ لا بصُورَتِهِ ، المرءُ بِهمّتِهِ لا بِقُنيَتِهِ . ^۵

(انظر) الكمال : باب 3480 .

322

صِفَةُ الإنسانِ الكامِلِ

۱۶۸۲.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :قد أحيا عَقلَهُ و أماتَ نَفسَهُ ، حتّى دَقَّ جليلُهُ ، و لَطُفَ غليظُهُ ، و برَقَ لَه لامعٌ كثيرُ البَرقِ، فأبانَ لَه الطَّريقَ ، و سلكَ بهِ السَّبيلَ ، و تَدافَعَتهُ الأَبوابَ إلى بابِ السَّلامَةِ وَ دارِ الإِقامَةِ ، و ثَبَتَت رِجلاهُ بِطُمَأنينَةِ بَدَنِهِ في قَرارِ الأمنِ و الرّاحَةِ بِمَا استَعمَلَ قَلبَهُ و أَرضَى رَبَّهُ . ^۶

۱۶۸۳.عنه عليه السلام :ما بَرِحَ للّهِ ـ عَزّتْ آلاؤهُ ـ في البُرْهَةِ بعدَ البُرْهَةِ و في أزمانِ الفَتراتِ ، عِبادٌ ناجاهُم في فِكرِهِم و كَلّمَهُم في ذاتِ عُقولِهِم ......... و كانوا كذلكَ مَصابِيحَ تلكَ الظُّلُماتِ ، و أدِلّةَ تلكَ الشُّبُهاتِ . ^۷

۱۶۷۷.امام على عليه السلام :ارزش انسان به دو عضو كوچك اوست: دلش و زبانش. با دل [قوى ]به ميدان جنگ پا مى نهد و با زبان به عرصه بيان.

۱۶۷۸.امام على عليه السلام :انسان دو فضيلت دارد: خِرد و سخن. با خرد، بهره مى ستاند و با سخن، بهره مى رساند.

۱۶۷۹.امام على عليه السلام :اصل و تبار انسان، دل اوست و خردش دين او و مردانگى اش جايگاهى است كه خود را در آن قرار دهد.

۱۶۸۰.امام على عليه السلام :انسان با گفتارش اندازه گيرى مى شود و با كردارش ارزش يابى .

۱۶۸۱.امام على عليه السلام :[ارزش] انسان به هوش اوست، نه به شكل و شمايلش؛ [ارزش ]انسان به همّت اوست نه به مال و اندوخته اش.

322

ويژگى انسان كامل

۱۶۸۲.امام على عليه السلام :همانا خرد خويش را زنده گردانْد و نفس خود را ميرانْد چندان كه [اندام ]درشت او نزار شد و خشونتش (درشتى اش) به لطافت گراييد. درخشنده اى پر نور بر وى تابيد و راه را برايش روشن ساخت و او را در راه [راست] به پيش راند و از درى به درى برد تا به در سلامت كشاند ، و خانه اقامت و دو پاى او در قرارگاه ايمنى و آسايش استوار گردديد به آرامشى كه كه در بدنش پديدار گرديد ، بدانچه دل خود را در آن به كار بُرد ، و پروردگار خويش را راضى گرداند.

۱۶۸۳.امام على عليه السلام :همواره خدا را ـ كه نعمتهايش گرانبهاست ـ در برهه اى از روزگار پس از برهه اى ديگر و زمانى ميان آمدن دو پيامبر، بندگانى است كه از راه انديشه با آنان در راز است و از طريق خرد با ايشان دمساز ......... آنان اين چنين، چراغهايى در آن تاريكيها بوده اند و راهنمايانى در آن شبهه ها.

(انظر) آل عمران : 6 ، النساء : 1 ، الأنعام : 2 ، الرعد : 8 ، مريم : 67 ، المؤمنون : 12 ـ 14 ، لقمان : 14 ، هود : 61 ، النحل : 4 ، الحجّ : 5 ، الروم : 19 ، 20 ، السجدة : 7 ـ 9 ، فاطر : 11 ، يس : 77 ، الزمر : 6، الشورى : 49 ، 50 ، النجم : 32 ، 45 ، 46 ، الواقعة : 57 ـ 59 ، التغابن: 2، 3، الملك : 23، 24، نوح : 14 ، 17 ، الإنسان : 1 ، 2 ، المرسلات : 20 ـ 23 ، النبأ : 8 ، عبس : 18 ـ 21 ، الانفطار : 7 ، 8 ، الطارق : 5 ـ 7. بحار الأنوار : 60 / 317 باب 41 .

320

ضَعفُ الإنسانِ

الكتاب:

(خُلِقَ الاْءِنْسَانُ ضَعِيفا) . ^۱

الحديث:

۱۶۷۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :مِسكينٌ ابنُ آدمَ ! مَكْتومُ الأجَلِ ، مَكْنونُ العِلَلِ ، مَحْفوظُ العَملِ ، تُؤْلِمُهُ البَقَّةُ ، و تَقتُلُهُ الشَّرْقَةُ ، و تُنْتِنُهُ العَرْقَةُ . ^۲

321

قيمَةُ الإنسانِ

۱۶۷۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام:ابنُ آدمَ أشبَهُ شيءٍ بالمِعيارِ : إمّا ناقِصٌ بجَهلٍ ، أو راجِحٌ بعِلمٍ . ^۳

320

ناتوانى انسان

قرآن:

«انسان ، ناتوان آفريده شده است».

حديث:

۱۶۷۵.امام على عليه السلام :بينوا آدمى زاده! مرگش پوشيده است و بيماريهايش نهفته و كردارش نگاشته. پشه اى او را مى آزارد و جرعه اى گلوگير او را از پاى در مى آورد و عرق وى را بدبو مى كند.

321

ارزش انسان

۱۶۷۶.امام على عليه السلام :آدمى زاده شبيه ترين چيز به ترازوست؛ با نادانى سبك مى شود و با علم و دانش سنگين مى گردد.