اين مطالعات و بررسيها فرصت خوبى براى من فراهم آورد تا براى شمارى از طلاب علوم دينى حوزه علميه شهر مقدس قم سلسله درسهايى در زمينه مبانى انديشه اسلامى ايراد كنم . لذا از سال 1353 تا 1360 ه . ش برابر با 1394 تا 1401 ه . ق براى طلاب پسر و دختر درسهايى مطرح كردم كه بعضى از آنها چاپ و منتشر شده است .
البته قصد به خود باليدن ندارم و نمى توانم ادعا كنم كه هدف دلخواه خود ، يعنى تدوين شالوده هاى انديشه اسلامى بر طبق دلايل برگرفته از قرآن كريم و سنّت شريف ، را تحقق بخشيده ام ، اما توانسته ام راه را فرا روى آنان كه مى خواهند در اين ميدان گام نهند بگشايم و اميدوارم كه علما و دانشمندان مسلمان اين تلاش را ادامه دهند .
2 ـ نكته دومى كه در خلال مطالعات و تحقيقاتم ، توجه مرا به خود جلب كرد اين است كه احاديث اهل بيت عليهم السلام نيز مانند آيات قرآن كريم مفسر برخى ديگر است ؛ از اين رو ، كسى كه به احاديث اسلامى احاطه كامل داشته باشد مى تواند آنها را به وسيله يكديگر تفسير كند .
به نظر مى رسيد كه كار گردآورى و باب بندى روايات و احاديث مربوط به قضاياى فقهى ، اعم از عبادات و معاملات ، به گونه اى تقريبا كامل انجام گرفته است ؛ اما در خصوص مسائل فكرى و اخلاقى و اجتماعى سوگمندانه چنين چيزى يافت نمى شود و اگر هم كوششهايى صورت پذيرفته باشد ، تقريبا قابل ملاحظه نيست . از اين رو ، چنانچه پژوهشگرى بخواهد درباره مسائل پيش گفته اظهار نظر كند ، لازم است به چندين كتاب و چندين مجلّد مراجعه نمايد كه اين خود وقت زيادى را مى طلبد ؛ و گاه دست يافتن به همه رواياتى كه به او كمك مى كند تا تحقيق خود را كامل گرداند و نظر درست و دقيقى ارائه دهد ، ميسر نمى گردد .
بدين سان دريافتم كه جامعه اسلامى به ويژه حوزه هاى علميه به شدّت نيازمند كتابى است كه احاديث پيامبر صلى الله عليه و آله و خاندان او را به گونه اى تنظيم كند و ارائه نمايد كه پژوهشگر به آسانى بتواند حديث مورد نياز خود را در زمينه هاى مختلف اعتقادى ، اخلاقى و عملى دست يابد .
گر چه قدم گذاشتن به اين ميدان كار ساده اى نبود ـ و پژوهشگران از ميزان دشوارى آن آگاهند ـ ليك عشق من به حديث محمد و خاندان او ـ صلوات اللّه عليهم اجمعين ـ مرا به پيمودن اين راه تشويق كرد و بر آنم داشت تا براى تحقق بخشيدن به اين آرمان آن چه مى توانم انجام دهم .
تأليف اين كتاب را به سال 1347 ه . ش برابر با 1388 ه . ق در زندان شهر مشهد آغاز كردم . از آن زمان هر

پيش گفتار نخستين چاپ

به نام خداى بخشاينده مهربان
سپاس و ستايش خدا را كه پروردگار جهانيان است ، و درود خدا بر سرور ما محمّد و بر خاندان پاك و پاكيزه او ، و نفرين خدا بر همه دشمنان ايشان تا روز رستخيز .
از همان نخستين سالهاى زندگى علمى خود كه فراگرفتن علوم دينى را آغاز كردم ، شوق فراوان و عشق شديدى به مطالعه مسائل عقيدتى و اخلاقى در خود حسّ مى كردم و براى درمان درد خود و فرونشاندن عطش خويش ، گفته اى برتر از گفته خداوند بزرگ و سخنى بهتر از سخن پيامبر عظيم الشأن و امامان پاك سرشت ـ كه درود خدا بر همه آنان باد ـ نمى يافتم . اين بود كه در كنار تحقيقات و مطالعات ديگر خود در حوزه علميه ، بخش زيادى از اوقات خويش را به مطالعه قرآن و كتب حديث اختصاص دادم .
در گرما گرم اين كار توجه خود را روى دو نكته متمركز ساختم كه بعدها آن دو را شالوده تحقيقات و مطالعات علمى و نوشته هاى خويش قرار دادم . اين دو نكته عبارتند از :
1 ـ ضمن جستجو و كاوش در متون اسلامى ، اين اعتقاد راسخ در من پديد آمد كه نيرومندترين ، ژرفترين ، زيباترين و ساده ترين برهانهاى علمى و فلسفى در زمينه آفرينش و رستاخيز و موضوعات فكرى ، سياسى ، اقتصادى و اجتماعى در لابلاى اين متون نهفته است . از اين رو ، دريغ مى خوردم و از خود مى پرسيدم : براستى چرا دانشمندان و نويسندگان و انديشمندان مسلمان تاكنون اهتمام و توجه در خور به اين واقعيت نشان نداده اند؟ اين بود كه با دانش ناچيز خود به تعمق و تأمل بيشتر در موضوعات عقيدتى كه بر ادله برگرفته از قرآن كريم و متون و روايات اسلامى استوار است ، پرداختم ؛ چرا كه ديدم هم خود و هم جامعه ام به اين امر سخت نيازمنديم .