380

أهلُ البَغيِ يُبتَدَؤونَ بِالقِتالِ

۱۹۵۴.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ لمّا سُئلَ عنِ المشركينَ : أ يَبْتَدئُهُمُ المسلمونَ بالقِتالِ في الشَّهرِ الحرامِ ؟ ـ: إذا كانَ المشركونَ يَبْتَدئونَهُم باسْتِحلالِهِ ثُمّ رأَى المسلمونَ أنّهُم يَظهَرونَ علَيهِم فيه ، و ذلكَ قولُ اللّهِ عزّ و جلّ «الشَّهرُ الحَرامُ بالشَّهرِ الحَرامِ و الحُرُماتُ قِصاصٌ»^۱ ......... و أهلُ البَغيِ يُبتَدؤونَ بالقِتالِ . ^۲

381

جوازُ قتلِ أسرى البُغاةِ

۱۹۵۵.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ لمّا سُئلَ عنِ انْهِزامِ الطّائفةِ الباغيةِ مِن المؤمنينَ بِيَدِ العادِلَةِ مِنهُم ـ: ليسَ لأهلِ العَدلِ أن يَتْبَعوا مُدْبِرا ، و لا يَقْتُلوا أسِيرا ، و لا يُجْهِزوا على جَريحٍ ، و هذا إذا لَم يَبْقَ مِن أهلِ البَغيِ أحدٌ ، و لم يَكُن لهُم فِئةٌ يَرجِعونَ إلَيها ، فإذا كانَ لَهُم فِئةٌ يَرجِعونَ إلَيها فإنّ أسِيرَهُم يُقتَلُ ، و مُدبِرَهُم يُتْبَعُ ، و جَريحهُم يُجْهَزُ . ^۳

380

پيشدستى در جنگ با سركشان

۱۹۵۴.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به اين سؤال كه آيا مسلمانان مى توانند در ماه حرام آغازگر جنگ با مشركان باشند؟ ـفرمود : به شرط آن كه مشركان با زير پا گذاشتن حرمت آن ماه، جنگ را با مسلمانان بياغازند و مسلمانان بدانند كه در آن ماه بر آنان پيروز مى شوند. خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: «اين ماه حرام در مقابل آن ماه حرام و شكستن ماههاى حرام را قصاص است» ......... [اما] در جنگ با اهل بغى مى توان آغازگر جنگ بود.

381

جواز كشتن سركشان اسير شده

۱۹۵۵.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به سؤال از شكست گروه ياغى از مؤمنان به دست گروه عادل و بر حقّ آنان ـفرمود : گروه عادل و بر حق نبايد ياغيان فرارى از ميدان جنگ را تعقيب كنند و اسير و مجروحى را بكشند؛ اينها در صورتى است كه از ياغيان كسى باقى نماند و گروهى نداشته باشند كه به آن ملحق شوند. ولى اگر گروهى داشته باشند كه بتوانند به آن بپيوندند، در اين صورت بايد اسيران و مجروحان آنها را كشت و فراريانشان را تعقيب نمود .

۱۹۵۲.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ في قولهِ تعالى :«و إنْ طائفتانِ مِن المؤمنينَ اقتَتَلُوا فَأصلِحُوا بَيْنَهُما . . .»ـ: الفِئَتانِ ، إنَّما جاءَ تأويلُ هذهِ الآيةِ ، يَومَ البصرةِ ، و هُم أهلُ هذهِ الآيةِ ، و هُمُ الّذينَ بَغَوا على أميرِ المؤمنينَ عليه السلام، فكانَ الواجِبُ علَيهِ قِتالَهُم و قَتْلَهُم حتّى يَفِيؤوا إلى أمر اللّهِ، و لَو لَم يَفِيؤوا لَكانَ الواجِبُ علَيهِ فيما أنْزَلَ اللّهُ أنْ لا يَرفَعَ السَّيفَ عنهُم حتّى يَفِيؤوا و يَرجِعُوا عن رأيهِم ؛ لأنَّهُم بايَعوا طائعِينَ غيرَ كارِهينَ ، و هِيَ الفِئةُ الباغيةُ كما قالَ اللّهُ تعالى.
فكانَ الواجبُ على أميرِ المؤمنينَ عليه السلام أنْ يَعْدِلَ فيهِم حيثُ كانَ ظَفَرَ بهِم ، كما عَدَلَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله في أهلِ مكّةَ ، إنّما مَنَّ علَيهِم و عَفا و كذلكَ صَنَعَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام بأهلِ البصرةِ حيثُ ظَفَرَ بهِمْ . ^۱

(انظر) الأمر بالمعروف و النهي عن المنكر : باب 2656.

379

قِتالُ مَن خَرَجَ علَى الإمامِ

۱۹۵۳.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ و قد سألَهُ العَيصُ عن خُروجِ قَومٍ مجوسٍ على ناسٍ مِن المسلمينَ في أرضِ الإسلامِ : هَل يَحِلُّ قِتالُهُم ؟ ـ: نَعَم ، و سَبْيُهُم . ^۲

۱۹۵۲.امام صادق عليه السلامـ در تفسير آيه «و اگر دو گروه از مؤمنان با هم بجنگند ......... » ـفرمود : تأويل اين آيه درباره دو گروه در جنگ بصره (جمل) است. آنان مشمول اين آيه هستند و هم آنانند كه بر امير المؤمنين عليه السلام ياغى شدند و سركشى كردند و وظيفه آن حضرت جنگيدن با آنها و كشتنشان بود تا آن كه به فرمان خدا باز گردند و اگر برنگشتند، بر اساس كتاب خدا موظّف بود شمشير از آنان برندارد، تا آن كه به فرمان خدا گردن نهند يا از عقيده خود دست شويند؛ چرا كه آنان با ميل و اراده خود و نه با اجبار و كراهت ، بيعت كرده بودند. اينان، همچنان كه خداوند متعال فرموده است، گروه ياغى اند.
بر امير المؤمنين عليه السلام واجب بود كه هرگاه بر آنان چيره شد، با ايشان به عدالت رفتار كند، همچنان كه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله با اهل مكّه به عدالت رفتار كرد: بر آنان منّت نهاد و بخشيدشان. امير المؤمنين عليه السلام نيز پس از پيروزى بر بصريان با آنان همين رفتار را كرد.

379

جنگيدن با كسى كه در خاك اسلام عليه امام قيام كند

۱۹۵۳.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ عيص كه پرسيد گروهى مجوسى در خاك اسلام بر جماعتى از مسلمانان مى شورند، آيا جنگيدن با آنان رواست؟ ـفرمود : آرى، اسير گرفتن آنان نيز رواست.