123
حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

گاه برخی از آنان در دل خود بر امام خرده می‌گرفتند که چرا نسبت به برخی از خويشان خود غيبت می‌کنند.۱

اين تفاوت ظرفیت روحی و معنوی تا آنجاست که در آغازين دهه سده دوم بسياری از احاديث شيعه برای زراره چندان پذيرفتنی نبود. مضامين اين احاديث چندان بر وی گران می‌آمد که آهنگ آن داشت که آتشی بیفروزد و همه را بسوزاند.۲

به هر روی از همان زمان برخی شيعیان روايات دسته‌ای از ياران امامان علیهم السلام را _ که از ظرفيت روحی بسيار بیشتری برخوردار بودند _ با روايات غاليان همانند و همپايه می‌پنداشتند.۳

گرچه برخی از شيعیان از روزگار امام باقر علیه السلام میان احاديثی که مضامين نه چندان آشنا داشتند با گزافه‌های غاليان تفاوت می‌نهادند۴ اما اين گونه افراد فراوان نبودند و به زودی همه کسانی که مضامينی بلند را روايت می‌کردند۵ يا به گونه‌ای با حکومت آن زمان راه کشاکش در پيش گرفتند یکسر غالی يا همدست فرقه‌های منحرف غاليان _ که با درگیری مسلحانه به قتل رسيدند _ به شمار آمدند.

1.. همان، ص۲۵۶، حديث ۷ و ص۲۵۸، حديث ۱۱.

2.. همان، ص۲۵۶، حديث ۶.

3.. همان، ص۲۵۸، حديث ۱۲: از سياق روايت به روشنی آشکار است که امام بر آن بوده‌اند که میان روايات جابر جعفی که از نگاه شيعيان «اعاجيب» ‌به شمار می‌آمد با روايات غاليان تفاوت نهند و شيعيان را بر اين نکته آگاه سازند.

4.. نک: رجال الکشّی، ص۲۱۱. امام علی علیه السلام در روايتی فرموده‌اند: انا وجه الله، انا جنب الله... ، معروف بن خربوذ دربارۀ این روايت بر آن بود که: «و لها تفسير غيرما يذهب فيها أهل الغلوّ».

5.. می توان نگارش کتاب‌هایی در حوزۀ تفسیر باطن را نیز از جمله شاخه‌های فرعی زمینه ساز اتهام غلو دانست که گاه مستقلاً و گاه در کنار نقل روایات فضائل و مناقب سبب متهم شدن راوی به غلو می‌شده است همانگونه که پیشتر از دو تن از فعالان این حوزه یعنی علی بن حسان هاشمی و جابر بن یزید جعفی و برخی روایات آنان یاد کردیم.


حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
122

پس از چندی از فقيهان نام آور شيعه به شمار آمد اما _ دست کم در آغاز تشيع۱ _ برخی از ديدگاه‌های امام باقر علیه السلام را به سختی می‌پذيرفت. در حديثی با وجود آنکه امام باقر علیه السلام به او تأکيد می‌کنند که: کتابی که در دست توست، صحيفه «فرائض» است که املاء رسول اکرم صلی الله علیه و آله و خط امام علی علیه السلام است ولی باز او به ترديد می‌افتد و بدنبال وسوسه شيطان به خود می‌گويد: «و ما يدريه أنه إملاء رسول الله صلی الله علیه و آله و خط علی بیده»۲ گاه برخی از اصحاب سخنانی می‌گفتند که از یک شيعه راستين از هيچ رو پسنديده نبود و خشم امام علیه السلام را بر می‌انگیخت.۳

گاه برخی از آنان درباره روی دادن آنچه امام وعده داده بود به سختی به ترديد می‌افتادند.۴ برخی از شيعیان که از متکلمين بودند چنان می‌پنداشتند که امام علیه السلام را تنها در گستره حلال وحرام يارای پاسخ گفتن است و آن بزرگوار را بر استدلال‌های کلامی توانایی چندانی نيست.۵ برای برخی ياران آن بزرگوار بسيار دشوار بود که بپذيرند آن حضرت از خبرهای آسمان‌ها و زمين آگاه است.۶

1.. زراره پيش از تشيّع، از اهل سنّت و شاگرد حکم بن عتيبه بود. او پيش از تشيع نيز در فقه دستی داشته است. رجال الکشّی، ص۲۱۰.

2.. الکافی، ج۷، ص۹۵. اين روايت از روايت‌های بسيار گران‌قدر دربارۀ شناخت فضای صدور حديث شيعه در آن روزگاران است و از ابعاد گوناگون شايسته درنگ و درنگريستن است. ديگر بخش‌های اين روايت نيز نشان از نوع نگاه زراره به جايگاه امامت علیهم السلام در آغاز تشيّع دارد وی با وجود تاکيد امام بر حق بودن آنچه در آن نوشته آمده است آن را با «خبث نفس و قلّت تحفظ و سقام رأی» خواند و فردا روز که امام از او پرسيدند که آن صحيفه را چگونه يافتی پاسخ می‌دهد: «باطل ليس بشيئٍ هو خلاف ما الناس عليه».

3.. نمونه را، ابو حمزۀ ثمالی با همه بزرگواری به علّت برداشتی نادرست دربارۀ جنگ جمل چنان پنداشته بود که: «إن علياً علیه السلام سار فی أهل القبله بخلاف سيرة رسول الله صلی الله علیه و آله فی اهل الشرک»: الکافی، ج۵، ص۳۳.

4.. قرب الإسناد، ص۳۳۱.

5.. بصائر الدرجات، ص۱۴۳، حديث ۳. اين چنين پندار در روايت به هشام بن الحکم نسبت داده شده است. دست کم می‌توان گفت هشام در آغاز آشنايی با آن بزرگواران چنان می‌پنداشته است.

6.. همان، ص۱۴۸، حديث ۵ و ۶. امام صادق علیه السلام خود از آنکه شيعيان هنوز جايگاه حقيقی امامان علیهم السلام را نمی‌شناختند شکوه داشتند. همان، ص۱۴۵: يقولون بأمر ثم يکسرونه و يضعّفونه. برای موارد دیگری از گله و شکوۀ امامان علیهم السلام از یاران خود در موضوعات مختلف نک: بصائر الدرجات، ص۲۸۱ _ ۲۸۰، همۀ احادیث باب «۱۷»، ص ۴۹۹ _ ۴۹۸، همۀ احادیث باب «۶»، الکافی، ج۱، ص۵۳، ح۲ و ص۲۶۱، ح۴، ج۸، ص۳۷۴ _ ۳۷۳، ح۵۶۲ و ۵۶۱، رجال الکشی، ص۱۷۰، ح۲۸۷، ص۲۰۵ _ ۲۰۴، ح۳۵۹، ص۵۴۱، ۵۴۳، ح۱۰۲۸، کمال الدین، ص۲۲۲،‌ ح۱۰، بحار الأنوار، ج۹۸، ص۷ _ ۵، ح۲۰ و ۲۴ و ۲۹ _ ۲۶، ص۱۲، ح۱.

  • نام منبع :
    حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
    تعداد جلد :
    1
تعداد بازدید : 77327
صفحه از 315
پرینت  ارسال به