گزارش نشدن روايت راوی در «أصل» شناخته شده وی
آنگاه که حديثی از یک راوی گزارش می‌شد اما در نگاشته شناخته شده وی از آن يادی نبود شيخ آن روايت را به کنار می‌نهاد. شيخ در يکجا درباره اشکالات روايتی که ماه رمضان را تنها 30 روز _ ونه کمتر _ می‌شمارد، چنين می‌نگارد: «و‌منها: أن کتاب حذیفة بن منصور _ رحمه الله _ عری منه و الکتاب معروف مشهور و لو کان هذا الحدیث صحیحاً عنه لَضمّنه کتابه».۱
ناسازگاری حديث با ظاهر قرآن
کاربرد اين محک از روش‌های شناخته شده پيشينيان و بويژه بغداديان برای ارزيابی حديث بود. نمودهای آن در سراسر تهذيب الأحکام فراوان است چندانکه ما را از يادکرد نمونه بی‌نياز می‌سازد.۲
باری شيخ با چنين نشانه‌ها احاديث را ارزيابی می‌کرد اگر یکی از اين نشانه‌ها در حديثی به چشم می‌خورد۳ ولی روايت، از سوی ديگر روايت‌ها پشتيبانی می‌شد شيخ آن را معتبر قلمداد می‌کرد اما هر اندازه نشانه‌هایی که یک حديث را تأیيد کنند کمتر بود، شيخ آن را دشوارتر می‌پذيرفت.
گاه نیز همه يا بیشتر اين نشانه‌ها يکجا در حديثی نمود می‌يافت. اين مسأله شيخ را بر آن می‌داشت که در جايگاه داوری نشيند و آن حديث را «باطل»۴ يا «جعلی»۵ بخواند.
1.. همان، ج۴، ص۱۶۹.
2.. برای برخی نمونه‌ها نک: التهذیب، ج۱، ص۹۴، ج۴ ص۱۶۹، ۱۷۳، ۱۷۶ _ ۱۷۷، ج۸، ص۱۴۸، ج۹، ص۲۶۶.
3.. اين جمله از تسامح خالی نيست زیرا نشانۀ اخیر (ناسازگاری حدیث با ظاهر قرآن) را در بر نمی‌گیرد. به دیگر سخن روايتی که با قرآن _ جز به گونۀ تخصيص يا تقييد يا مانند آن _ ناسازگاری کلی داشته باشد از امامان علیهم السلام صادر نمی‌شد تا روايتی در تأييد آن نقل شود.
4.. نک به همان، ج۹، ص۱۹۶: «إن الأخبار إذا وردت عنهم عليهم السلام بأنهم فعلوا فعلاً يخالف ما قد استقرّ فی شريعة الإسلام فينبغی أن يحکم ببطلانها أو حملها علی وجه فی الجملة يطابق الصحيح من الأخبار».
5.. نک به همان، ج۴، ص۱۷۲ دربارۀ روايتی که ماه رمضان را تنها ۳۰ روز می‌داند و کلينی نيز آن را آورده است: «و أيضاً فإنّ هذا الخبر يتضمن من التعليل ما يکشف عن أنه لم يثبت عن إمام هدی علیه السلام» و نيز دنبالۀ آن در ص۱۷۳: «فکيف يصحّ التعليل بمعنی لا يوجبه عقل و لا عادة و لا لسان؟»
