235
حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

از نگاه وی از میان دو دسته روایت متعارض، آنکه عمل اصحاب را به همراه دارد بیشتر شایسته پذیرش است گر چه سندش از دسته دیگر ضعیف‌تر باشد. در نمونه‌ای پس از آنکه دو دسته روایت متعارض را می‌آورد یاد آور می‌شود که اصحاب دسته دوم را پذیرفته‌اند سپس می‌نگارد: «و هو مما یشعر بأن الالتفات إلی عمل الأصحاب لا إلی مجرد الروایات و إلّا فالروایات الأُوَل أکثر و أوضح (أصحّ /خ ل)».۱

وی نیز چون استاد خود محقق بر آن بود که اگر امامیان روایت یک راوی ضعیف را روایت کنند و مخالف آن را گزارش نکنند گریزی از پذیرش آن روایت نیست:

... و هذه رواها الکلینی و الشیخ فی التهذیب و ابن بابویه مرفوعاً إلی عمّار الساباطی عن أبی عبدالله علیه السلام و فی عمّار ضعف لکن لیس فی الأصحاب لها مخالف فیلزم المصیر إلیها؛۲

با چنین پافشاری بر عمل اصحاب طبیعی است آنگاه که میان یک روایت ضعیف با روایتی دیگر ناسازگاری رخ نماید و اصحاب روایت ضعیف را نپذیرفته باشند وی آن را به کنار نهد و روایت دیگر را بپذیرد. بویژه آنگاه که سند آن نیز استوارتر یا راویان آن بیشتر باشند: «و هذه الروایة مع ضعف عمّار معارضة بروایاتٍ کثیرة...»۳ و یا: «وروی عثمان بن عیسی عن... و اختارها الشیخ فی النهایة... لکن عثمان بن عیسی واقفی لا یعمل بروایته مع المعارض..»۴ و نیز: «... و ربّما یکون المستند ما رواه حریز بن عبدالله... و فی طریقها علی بن الحسن بن فضّال و هو فطحی فلا تعارض روایاتنا خصوصاً إذا انضمّ إلیها عمل أکثر الأصحاب...».۵

دوم: مراسیل ابن ابی عمیر و بزنطی

بر پایه آنچه گذشت می‌توان چشم داشت که فاضل آبی مراسیل ابن ابی عمیر را بپذیرد. بنگرید: «... و أصحّ الروایات روایة ابن أبی عمیر؛ لا یقال هی مرسلة لأنّا نقول:

1.. همان، ج۲، ص۲۲۱.

2.. همان، ج۱، ص۲۱۱. مانند این شیوه را نک در ج۱، ص۱۱۰.

3.. همان، ج۱، ص۶۳.

4.. همان، ج۱، ص۴۷.

5.. همان، ج۱، ص۲۴۴ و نیز نک به ص۲۷۹ و ۴۵۰.


حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
234

النافع قاعدتاً باید بر نماینده همه ابعاد روش فقهی حدیثی استادش باشد و اگر نیک بنگریم همین گونه نیز هست؛

کشف الرموز با آنکه بس گزیده است ولی از باریک بینی‌ها و ژرف نگری‌های فقهی آکنده می‌نماید. نوشته وی روان است و از پیچیدگی نگاشته‌های فقهی بر کنار؛ نوشته فاضل آبی به خوبی شناساننده نخستین روزگارانی است که حلّه در زیر سایه مکتب فقهی محقق حلی به خود دیده است و سنجش کشف الرموز و المعتبر با السرائر ابن ادریس به خوبی نشان‌دهنده گذار مکتب فقهی حدیثی حلّه از دوره‌ای به دوره دیگر است که پس از این بیشتر درباره آن سخن خواهیم گفت.

در اینجا به ارزیابی شیوه حدیثی فاضل آبی در برخورد با روایت‌های ضعیف می‌پردازیم.

یکم: توجه به عمل اصحاب

از نگاه «فاضل آبی» آنگاه که اصحاب به روایتی عمل کنند گر چه آن روایت شاذّ نماید، شایسته پذیرش است. وی این نکته را در دیباچه نگاشته خود فراز آورد است۱ و بر این باور است که در چنین هنگام دلیل آن حکم در حقیقت عمل اصحاب است و نه آن روایت شاذّ۲ از همین روست که وی بارها برای پشتیبانی یک حدیث ضعیف به عمل اصحاب چنگ زده است.

برای نمونه درباره روایتی مرسل از سماعه می‌نگارد: «... و هذه وإن کانت غیر مسندة و سماعة و إن کانت فطحیاً۳ لکن عمل الأصحاب یؤیدها...».۴ و در جایی ديگر همانند آنچه گذشت: «و هذه و إن کانت مرسلة لکنّها مؤیدة بعمل الأصحاب».۵

1.. کشف الرموز، ج۱، ص۳۹.

2.. همان: «والنظر إلی عملهم لا إليها».

3.. سماعة از نگاه محقق _ استاد فاضل آبی _ واقفی است ( المعتبر، ج۱، ص۱۲۵) ولی این اختلاف دیدگاه به استدلال ما آسیبی نمی‌زند.

4.. کشف الرموز، ج۱، ص۷۷.

5.. همان، ج۱، ص۲۶۹.

  • نام منبع :
    حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
    تعداد جلد :
    1
تعداد بازدید : 62977
صفحه از 315
پرینت  ارسال به