47
حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

مصنّفات أصحاب الحدیث من أصحابنا، فما فی أولئک محتجّ، و لا من یعرف الحجة، و لا کتبهم موضوعة للاحتجاجات».۱ تأکید بر صفت «المتکلمین» ما را بر آن می‌دارد که بگوییم: آنگاه که سیّد درباره عدم حجّیّت خبر واحد از نگاه شیعه سخن می‌گوید جریان محدثان _ کسانی مانند علی بن بابویه، علی بن ابراهیم، ابن ولید، کلینی، صدوق و همفکران آنان _ و نگاه آنان را اساساً آن اندازه ارزش‌مند نمی‌شمرد که آن را به شمار آورد. همچنان که در جاهایی دیگر نیز دیدگاه منفی خود را در باره روش حدیثی آنان پنهان نمی‌سازد و به سختی بر آن می‌تازد و می‌نویسد: «فأما أصحاب الحدیث فإنّهم رووا ما سمعوا و حُدِّثوا به و نقلوا عن أسلافهم، و لیس علیهم أن یکون حجة و دلیلاً فی الأحکام الشرعیة، أو لا یکون کذلک. فإن کان فی أصحاب الحدیث من یحتجّ فی حکم شرعی بحدیث غیر مقطوع على صحته، فقد زلّ و زوّر، و ما یفعل ذلک من یعرف أصول أصحابنا فی نفی القیاس و العمل بأخبار الآحاد حقّ معرفتها، بل لا یقع مثل ذلک من عاقل و ربما کان غیر مکلّف».۲

بنا بر این از نگاه وی برای جمع‌بندی دیدگاه امامیّه درباره خبر واحد این تنها کتاب‌های متکلمان _ و نه محدثان _ این مذهب است که صلاحیت دارد مورد رجوع و بررسی قرار گیرد و بر اساس اندیشه آنان _ دست کم بر پایه گزارش و برداشت سیّد _ نیز عمل به خبر واحد محض روا نیست. پس باید تنها دیدگاه آنان را به عنوان سخنگوی جامعه شیعه و یگانه مرجع صلاحیت دار برای اظهار نظر در این موضوع به رسمیّت شناخت.

گویا تا اینجا تا اندازه‌ای از شگفتی آغازین ما از ادعای اجماع سیّد کاسته می‌شود

1.. همان، ج۱، ص۲۶ _ ۲۷.

2.. همان، ج۱، ص۲۱۱ و دنبالۀ آن و نیز ص۴۱۰: احتمال جدّی جعلی بودن حدیثی از الکافی و ج۲، ص۳۰: احتمال جعلی بودن حدیثی که صدوق روایت کرده است. به عنوان نمونه‌ای از جدی‌ترین انتقادهای سیّد به محدثان می‌توان به این نکته اشاره کرد که آنان در موضوعات اعتقادی به خبر واحد که تنها ظن آور است رجوع می‌کرده‌اند: «إذا سألته عن سبب اعتقاده التوحيد و العدل أو النبوة أو الإمامة، أحالک على الرّوايات و تلی عليک الأحاديث»: همان، ج۳، ص۳۱۱ و نیز نک: ص۳۳۳، حالی که این روش از نگاه سیّد یکسر نادرست است و در حوزۀ عقاید جز علم چاره ساز نیست.


حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
46

احتمال دیگری که سیّد در این باره مطرح می‌کند آن است که استناد دانشمندان شیعه به خبر واحد در مقام احتجاج با مخالفان خود و از باب الزام خصم باشد به آنچه حجّیّت آن را پذیرفته است. همان گونه که گاه برای اسکات خصم از قیاس نیز بهره می‌گیرند هر چند خود به حجّیّت آن باور ندارند.۱

اما اکنون به سراغ پرسشی رویم که پیشتر مطرح کردیم. «دانشمندان شیعه» که سیّد آنها را از مخالفان سرسخت خبر واحد می‌داند کیانند؟ خوشبختانه تصریح خود سیّد ما را از هرگونه تحلیل خارجی بی‌نیاز می‌سازد و به روشنی نشان می‌دهد که در اینجا هم باز باید کلید بحث را دراندیشه متکلمان جست. سیّد در پاسخ به ادعای پرسشگر می‌گوید: «عرّفنا فی أیّ کتاب رأیت من کتبنا أو کتب أصحابنا المتکلمین المحققین الاعتماد على أخبار الآحاد الخارجة عن الأقسام التی ذکرناها و فصلناها؟ و دعنا من

1.. همان، ج۱، ص۲۷.

  • نام منبع :
    حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)
    تعداد جلد :
    1
تعداد بازدید : 77338
صفحه از 315
پرینت  ارسال به