چنان می نمايد که آنان در - حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

>خدمات حدیث>تالار مطالعه>کتاب>علوم حدیث>رجال

حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

نبود نبايد میان پيش و پس از مرگ تفاوتی می‌نهادند. در برخی منابع گزارش‌هایی از روايت کتاب‌های عبدالله بن بکير دانشور فطحی مذهب سده دوم ديده می‌شود.^۱ به گزارش کشّی در آن روزگاران محدثانی چون علی بن الحسن بن فضّال که از فطحيان شناخته شده بود راوی بسياری از کتاب‌های ياران امامان پيشين علیهم السلام بودند^۲ دسته‌ای از اين محدثان در جامعه شيعه آن روز فقيه و دین‌شناس به شمار می‌آمدند حالی که فطحی مذهب بودند.^۳

ناپيوستگی سند نيز _ که از ديد پسینيان ضعيف شدن حديث را در پی می‌آورد _ از ديد ياران امامان علیهم السلام به تنهایی سبب نمی‌شد که یک حديث را کنار نهند، بويژه آنگاه که اين ناپيوستگی (ارسال) ازسوی یک راوی شناخته شده و بزرگ انجام می‌گرفت.

نمونه را پس از آن که نگاشته‌های ابن ابی عمير به دنبال زندانی شدن وی از

1.. فضل بن شاذان کتاب ابن بکير را از حسن بن علی بن فضّال ديگر راوی برجسته آن روزگار که او نيز فطحی بود روايت کرده است. نک: رجال الکشّی، ص۵۱۶.

2.. کشّی از عياشی بازگو می‌کند که او می‌گفت در همه عراق و خراسان فقيه‌تر و برتر از او نديده است: «و لم يکن کتاب عن الائمة: من کل صنّف الا و قد کان عنده (رجال الکشّی، ص۵۳۱)».

3.. همان، ص۵۶۳ گروهی از محدثان فطحی مذهب را نام می‌برد که برخی از آنها از اصحاب امام رضا علیه السلام بوده‌اند و از آنان به عنوان «أجلّة العلماء و الفقهاء والعدول» ياد می‌کند. روشن است که اينان در آن روزگار احاديثی فقهی را روايت می‌کردند شيعيان نيز آن احاديث را از آنها می‌پذيرفتند و فطحی بودن آنها از روايت کردن از چنان افراد بازشان نمی‌داشت.

حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

چنان می‌نمايد که آنان در اين گونه موارد، مانعی نسبت به اين کار در سخنان امامان علیهم السلام نمی‌ديدند. ابن ابی عمير خود احاديثی را از اساتيد سنی شنيده بود گو اين که از بیم در آميختگی حديث شيعه با حديث‌های سنی از بازگویی آنها خودداری می‌کرد.^۱

البته از آن سو برخی از سنّی‌ها نيز _ واژگونه پسينيانشان که حديث شيعه را یکسر به کنار می‌نهند _ در آن روزگاران گهگاه حديث برخی از بزرگان شيعه را می‌پذيرفتند.^۲

از اينها که بگذريم روايت صدها حديث از روايان سنّی، و ضعيف که بسياری از آن روايات به حلال و حرام ارتباط دارد بیش از هر دليل ديگری نشان‌دهنده روش فراگیر و رايج ياران امامان علیهم السلام است.^۳ برخی از آنان روايت از ضعيف را در هنگام زنده بودن خود روا نمی‌دانست ولی پس از مرگ به شاگردان خود اجازه می‌داد که آنها را روايت کنند.^۴ روشن است اگر روايت از ضعيفان از ديد آنان از هيچ روی پذيرفتنی

1.. رجال الکشّی، ج۲، ص۸۵۵. البته مواردی بسیار کمیاب از گزارش ابن ابی عمیر از برخی مشایخ سنی در دست است. برای نمونه نک: الخصال، ص۱۶۷، روایت وی از مالک بن انس دربارۀ مکارم اخلاقی امام صادق علیه السلام، نیز نک: الفهرست طوسی، ص۲۵۰ _ ۲۴۹.

2.. تهذيب الاحکام، ج۶، ص۲۹۱ _ ۲۹۲. حديث ۱۳و ۱۴.

3.. بُوَد که کسی گويد: آنان که از سنّی‌ها روايت نقل می‌کردند از سخنان امامان علیهم السلام به شايستگی پيروی نمی‌کردند. اين سخن بسی نادرست و نازيباست چه اگر چنين باشد آنگاه بايد بسياری از ياران بزرگ امامان علیهم السلام را به پيروی نکردن از فرمانهای آن بزرگواران متهم کنیم. کژی چنين برداشتی بر هر دانايی آشکار است.

4.. رجال الکشّی، ص۵۰۷. فضل بن شاذان درباره نقل احاديث محمد بن سنان چنين ديدگاهی داشت. بُوَد که کسی بر آن رود که روایت اين بزرگان از برخی ضعيفان همگی در گستره آداب و مستحبات و بر پايه قاعده تسامح در ادلّه سنن بوده است، اما چنين نيست به دو دليل: نخست آنکه به سختی می‌توان پذيرفت که اين اندازه از روايات که در کتاب‌های فقهی از ضعيفان به چشم می‌خورد همه در گستره مستحبات يا تاريخ يا مانند آن باشد. دو ديگر آنکه هم اکنون در نگاشته‌های بزرگ فقهی احاديثی فراوان از چنين راويان می‌بينيم که در بردارنده حکمی درباره حلال یا حرام است. تنها برای نمونه در تهذيب الاحکام ده‌ها روايت از محمد بن سنان نقل شده است که بسياری از آنها به حلال و حرام مربوط است. نک به: تهذيب الاحکام، ج۱، ص۱۵ و ۳۷ و ۲۹۱و ۲۹۸ و ۳۰۵ و ج۲، ص۵۴، ۱۴۹، ۱۵۰، ۳/۱۲، ۴۸ و... بزرگانی چون فضل بن شاذان، بونس بن عبدالرحمن، حسين بن سعيد و ايّوب بن نوح از او روايت نقل کرده‌اند. رجال الکشّی، ص۵۰۷.

نام منبع :

حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

پدیدآورنده :

امین حسین پوری (پديدآورنده)

تعداد جلد :

1

حدیث ضعیف

یکی از موضوعات مهمی که بخش قابل توجهی از گفتگو‌های رجالی و نگاشته‌های فراهم آمده در این دانش را به خود اختصاص داده است موضوع «تقسیم چهارگانه حدیث» است. این موضوع از جمله همان مباحث مهم رجالی است که هرگونه قضاوت درباره آن مستقیماً بر چگونگی ارزیابی حدیث از سوی یک فقیه یا به طور کلی هر پژوهشگر حوزه معارف اسلامی اثر می‌گذارد و طبعاً گستره آموزه‌های منتسب به دین نیز در پرتو آن قضاوت گسترش می‌یابد یا مضیق و محدود می‌گردد و از همین جاست که بررسی موضوع حدیث ضعیف و چگونگی تعامل با آن اهمیت و ضرورت می‌یابد.
بر پایه بخش‌بندی یاد شده که از سده هفتم در حوزه فقه و رجال شیعه پدید آمده است حدیث یا به سخن ژرف‌تر، سند هر حدیث یکی از این گونه‌هاست: صحیح، حسن، موثّق یا ضعیف؛ باز می‌دانیم که پیشینیان حدیث و فقه شیعه پیش از پیدایش این تقسیم درباره گونه‌های احادیث _ از نگاه اعتبار _ دیدگاهی دیگر داشته‌اند.

نتیجه جستجو برای « »