1.. حتی فساد مذهبی که راوی را تا مرز کشته شدن هم پیش ببرد باز هم مانع از آن نبود که آن دسته از روایات وی که شاهد صدق و مؤید دارد معتبر به شمار آید. نک: ترجمۀ محمد بن اورمه که نجاشی می‌گوید: «ذکره القمیون و غمزوا عليه و رموه بالغلو حتى دسّ عليه من يفتک به فوجدوه يصلّی من أوّل الليل إلى آخره فتوقّفوا عنه‏» ولی باز به نقل از ابن ولید می‌افزاید که: «فکلّ ما کان فی کتبه مما وجد فی کتب الحسين بن سعيد و غيره فقل به و ما تفرّد به فلا تعتمده» (رجال النجاشی، ص۳۲۹). به تفکیک میان متفردات و جز آن در سخن ابن ولید توجه شود.

2.. توجه شود که مراد از ضعف در اینجا معنایی اعم از فساد مذهب و عدم وثاقت در نقل است.

3.. بر اساس آمار نرم افزار درایة النور (بخش اسناد، گزینۀ راوی، قسمت سند).

4.. الأمالی، صدوق، ص۶۰۱، التوحید، ص۷۵، ۱۴۱، ۱۷۸، ۲۸۱، ۲۸۲؛ الخصال، ص۳۰۰؛ کمال الدین، ص۱۳۴، ۱۴۱، ۱۴۲، ۳۹۳، ۳۹۵.

5.۵. نمونه‌هایی از روایات صدوق از ابو سمینۀ را ببینید در: کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۴، ص۱۶۰ و ۴۱۳؛ التوحید، ص۶۶، ۲۵۰، ۲۸۴؛ الخصال، ص۲۶۴ و ۵۰۴؛ الأمالی، صدوق، ص۲۴۶، ۲۴۷، ۳۵۴، ۵۰۰؛ ثواب الأعمال، ص۲۲۶، ۲۲۸، ۲۶۸؛ عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۲۴۷؛ کمال الدین، ص۲۶۹، ۲۸۲؛ معانی الأخبار، ص۱۶۶ و ۱۶۷، ۳۷۲. برای نمونه‌هایی از روایات صدوق از الحسن بن الحسين اللؤلؤی نک: الأمالی، ص۲۰۵؛ التوحید، ص۳۶۳؛ الخصال، ص۱۷، ۱۸، ۲۱، ۲۲، ۲۵، ۱۰۱، ۳۲۶، ۳۸۴، ۴۴۹، ۶۴۶؛ ثواب الأعمال، ص۱۰۴، ۱۶۳.

1.. برای نمونه کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۵۲۱؛ ج۳، ص۲۹، ۳۰، ۳۷، ۷۸، ۱۴۱، ۱۴۲، ۱۴۹ و... همه اين موارد در بردارنده حکمی واجب يا حرام اند.

2.. کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۱۲۱ و ۱۳۸؛ سماعة بن مهران از نگاه آیت الله خویی و تدوین گران برنامۀ درایة النور واقفی نيست. نک: معجم الرجال، ج۹، ص۳۱۴ و برنامۀ درایة النور، بخش اسناد، گزینۀ راوی، قسمت «سند». به هر روی اين نکته به ارزيابی ما دربارۀ ديدگاه شيخ صدوق نسبت به روايت از فاسد المذهب خدشه‌ای نمی‌زند.

3.. کتاب من لا يحضره الفقيه، ج۲، ص۱۲۱ نيز، ج۴، ص۳۵ که میان روايتی از وهب بن وهب _ که شیخ در همان صفحه او را ضعیف خوانده است _ با برخی روايات ديگر تعارض پديد آمده بود.

4.. همان، ج۴، ص۳۴۴.

5.. این سخن دربارۀ راویانی امامی که ابن ولید آنها را ضعیف می‌دانست نیز جاری است. برای نمونه ابن ولید و صدوق هر دو متفردات محمد بن عیسی بن عبید و محمد بن اورمه را نمی‌پذیرفته‌اند ( الفهرست، طوسی، ص۲۲۰ و ۲۲۲ و ۲۶۶؛ رجال النجاشی، ص۳۲۹، و ۳۳۳، برای همین دید گاه آنان دربارۀ راویانی دیگر از این قبیل نک: الفهرست، طوسی، ص۲۲۲: دربارۀ الحسن بن الحسین اللؤلؤی، ص۲۲۳: ابو سمینه، در این مورد اخیر باید توجه داشت که استثناء از ابن ولید است. ) تأکید بر مسألۀ انفراد راوی ضعیف در یک روایت و جدا کردن تنها همان بخش _ و نه همۀ روایات او _ از محدودۀ روایات معتبرچنان‌که پس از این هم خواهیم دید مطلبی است که تا پایان دورۀ رجال‌نگاری قدما وجود داشته است.