چهارم: احادیث ضعیف «الکافی» در گستره تفسیر قرآن

در گستره روايت‌های مربوط به قرآن نيز سخن پيش گفته درست است.کلينی در کتاب فضل القرآن الکافی 124 حديث را روايت کرده است که بسياری از آنها از سوی سند ضعيف به شمار می‌روند.^۱

در کتاب الإيمان و الکفر الکافی نیز احاديث فراوانی به چشم می‌خورد که گرچه به آهنگ تفسير قرآن روايت نشده‌اند اما _ خواه ناخواه _ با آن پيوند دارد. از اين میان بسياری از اين احاديث _ از نگاه متأخرين _ ضعيف به شمار می‌آيند.^۲

پنجم: دیدگاه کلینی در مسأله «غلو»

چنان می‌نماید که دیدگاه کلینی در مسئله غلو با دیدگاه برخی بزرگان قم مانند احمد بن محمد بن عیسی اشعری و محمد بن الحسن بن الولید _ استاد صدوق _ و نیز گروهی از رجالیان بغدادی پس از وی تفاوت‌هایی داشته است که ظاهراً باید آن را تفاوت‌های بنیادین نامید. چنانکه گذشت شمار قابل توجهی از روایات الکافی از نگاشته‌های برخی راویان ضعیف گزارش شده است که رجالیان آنها را با عباراتی که ناظر به اتهام غلو است تضعیف کرده‌اند. از نگاه نجاشی و ابن غضائری کتابی مانند کتاب «إنا أنزلناه» حسن بن عباس بن حریش بی‌شک برساخته است؛ ولی از دید کلینی نه تنها چنین نیست بلکه بلندی مضمون آن تا آنجاست که وی یک باب کامل را در کتاب الحجة به آن اختصاص داده است. به نظر می‌رسد ریشه این گونه گونی دیدگاه به این جا باز می‌گردد که برخی از قمیان و بغدادیان برای امامان درجه و منزلت خاصی _ که پایین‌تر از شأن حقیقی ایشان بوده است _ قائل بوده‌اند و کسانی

1.. در صحيح الکافی آقای بهبودی از اين تعداد تنها ۱۷ حديث را به عنوان حديث صحيح آورده‌اند. نک: صحيح الکافی، ج۱، ص۱۵۳ تا ۱۵۷.

2.. برای نمونه: الکافی، ج۲، ص۱۶ حدیث ۴، ص۲۸ حدیث ۱ که طولانی و دربردارندۀ تفسیر آیات بسیاری است، ص۹۲ حدیث ۱۹، ص۱۵۹ حدیث ۶، ص۱۶۰ حدیث ۱۱، ص۱۶۵ حدیث ۱۱، ص۲۱۸ حدیث۶، ص۲۶۸ حدیث۲، ص۳۳۱ حدیث۲، ص۴۵۰ حدیث ۳، ص۴۵۱ حدیث۱.

حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

کلينی «حدوث عالم و اثبات محدث»، «کون و مکان»، «رؤيت خدا»، «أسماء و صفات الهی» و موضوعاتی از اين دست را جز از راه احاديث بر نمی‌رسد. شيوه‌ای که ساليانی پس از آن در بغداد یکسر دگرگون شد و استدلال‌های پيچيده کلامی به جای حديث نشست.

کلینی در گستره احاديث کلامی از استناد و استدلال به احاديثی که راويان ضعيف،^۱ گزارش کرده بودند، يا دارای ارسال بود يا کاستی‌های ديگری داشت خودداری نمی‌کرد.^۲ از نگاه او ضعيف بودن حديث _ در اين گستره _ سبب نمی‌شد که از کنار آن با بی‌اعتنایی بگذريم.^۳

1.. بر پايۀ ارزيابی آقای بهبودی در صحيح الکافی از میان بيش از ۲۱۰ حديث کتاب التوحيد تنها ۶۵ حديث از سوی سند و متن _ هر دو _ صحيح بوده‌اند!!. ر. ک: صحيح الکافی، ص۱۳ تا ۲۱.

2.. برای نمونه: الکافی، ج۱، ص۷۴ (حدیث دوم)، ص۷۹ (حدیث سوم)، ص۸۰ (حدیث پنجم)، ص۸۲ (حدیث سوم)، ص۸۵ (حدیث هفتم)، ص۸۹ (حدیث چهارم)، ص۹۰ (حدیث هفتم)، ص۹۱ (حدیث سوم و چهارم)، ص۹۳ (حدیث پنجم و هشتم)، ص۹۴ (حدیث نهم)، ص۹۹ (حدیث یازدهم)، ص۱۰۵ (حدیث چهارم و پنجم)، ص۱۰۶ (حدیث ششم و هفتم)، ص۱۱۰ (حدیث پنجم)، ص۱۱۲ (حدیث یکم)، ص۱۱۵ (حدیث چهارم).

3.. بُوَد که کسی بگويد استناد کلینی و دیگر محدثان به احاديث در همۀ موضوعات کلامی تنها برای تبيين و توضيح استدلال است و نه به عنوان دليل؛ اين سخن با چنين اطلاق دست کم دربارۀ قمیان درست نمی‌نمايد و برداشت دانشورانی همچون مفید و سیّد مرتضی نیز از این سیرۀ آنان همان مطلبی بوده است که در متن آمده است. برای نمونه اعتراضات مفید بر شیخ صدوق در تصحیح الاعتقاد دقیقاً مبتنی بر همین برداشت است (ر. ک: تصحیح الاعتقاد، ص، ۴۹، ۸۱، ۸۸، ۱۲۳؛ رسائل الشریف المرتضی، ج۱، ص۲۱۱ _ ۲۱۲ که می‌گوید: اصحاب حدیث اعتقادات خود در حوزۀ توحید و عدل و نبوت را به خبرهای واحد مستند می‌کنند و حتی گاه به جهت اعتماد افراطی و بی جا به این‌گونه خبر‌ها به جبر و تشبیه نیز معتقد شده‌اند. سیّدمرتضی(ره) در ج۳ ص۳۱۱ ضمن اشاره به این شیوۀ اصحاب حدیث، چنین کسانی را جاهل به خداوند و غیر عادل می‌داند و روایات آنان را نیز بی اعتبار قلمداد می‌کند) به هر روی در اينجا آهنگ آن نداریم که چرايی چنين رويکرد را بررسیم. سخن در اينجا آن است که کلينی _ ونيز قمیان _ درگفتگوهای کلامی از حديث _ وبويژه حديث ضعيف _ سود می‌جستند و بر آن به جهت ضعيف بودن خرده نمی‌گرفتند.

نام منبع :

حدیث ضعیف (نگاهی به رویکرد قدمای شیعه)

پدیدآورنده :

امین حسین پوری (پديدآورنده)

تعداد جلد :

1

حدیث ضعیف

یکی از موضوعات مهمی که بخش قابل توجهی از گفتگو‌های رجالی و نگاشته‌های فراهم آمده در این دانش را به خود اختصاص داده است موضوع «تقسیم چهارگانه حدیث» است. این موضوع از جمله همان مباحث مهم رجالی است که هرگونه قضاوت درباره آن مستقیماً بر چگونگی ارزیابی حدیث از سوی یک فقیه یا به طور کلی هر پژوهشگر حوزه معارف اسلامی اثر می‌گذارد و طبعاً گستره آموزه‌های منتسب به دین نیز در پرتو آن قضاوت گسترش می‌یابد یا مضیق و محدود می‌گردد و از همین جاست که بررسی موضوع حدیث ضعیف و چگونگی تعامل با آن اهمیت و ضرورت می‌یابد.
بر پایه بخش‌بندی یاد شده که از سده هفتم در حوزه فقه و رجال شیعه پدید آمده است حدیث یا به سخن ژرف‌تر، سند هر حدیث یکی از این گونه‌هاست: صحیح، حسن، موثّق یا ضعیف؛ باز می‌دانیم که پیشینیان حدیث و فقه شیعه پیش از پیدایش این تقسیم درباره گونه‌های احادیث _ از نگاه اعتبار _ دیدگاهی دیگر داشته‌اند.

نتیجه جستجو برای « »