خود نشانه‌ای بر پذيرش نسبی آن از سوی شيخ صدوق بود.^۱

دوم: روایات ضعیف در گستره فقه

آيا شيخ در گستره فقه از روايات راويان ضعيف سود می‌جسته است؟ برای پاسخ به اين پرسش ابتدا چند راوی را که بزرگ قميّان محمد بن الحسن بن الوليد _ استاد شيخ صدوق رحمه الله _ خود روايات آنها را نمی‌پذيرفته است در نظر گرفتيم. آنگاه در یک جستجوی رايانه‌ای به بررسی روايات آنها در کتاب من لا يحضره الفقيه پرداختيم.

از کسانی که ابن وليد برخی روايات آنها را به کنار می‌نهاده است اين چند تن‌اند: سهل بن زياد، محمد بن عبدالله بن مهران و جعفر بن محمد بن مالک الفزاریّ؛

شيخ در کتاب من لا يحضره الفقيه از هر سه تن روايت کرده است.^۲

جز اين چند تن شيخ از مفضل بن عمر^۳ _ که بی‌گمان قمی‌ها او را ضعيف می‌دانستند _ نيز حديث نقل کرده است. روايت‌های شيخ از سماعة بن مهران که خود او را واقفی می‌شمارد^۴ نيز فراوان است^۵ . روايات صدوق در کتاب من لا يحضره

گزارش می‌کند همگی از نگاشته‌های معتبر ياران امامان علیهم السلام و دانشوران بزرگ پس از آنان برگرفته است.^۱

شيخ در همانجا اين نکته را يادآور می‌شود که بسياری از منابع نگارش کتاب من لا يحضره الفقيه را در فهرست خود برشمرده است. فهرستی که در آن نام کتاب‌هایی که وی اجازه روايت آنها را داشت و طريق او به آن کتاب‌ها، آمده بود.^۲ وی در پيشگفتار المقنع _ ديگر نگاشته فقهی خود _ نيز بر اين نکته پای فشرده است که بازگویی روايت از نگاشته‌های شناخته شده و معتبر شيعیان، او را از ذکر سند بی‌نياز می‌کرده است. وی در آنجا می‌نگارد: «وحذفتُ الأسانیدَ منه لئَلّا یثقل حملُه...إذ کان ما أبینه فیه فی الکتب الأصولیة^۳ موجوداً مبیناً عن المشایخ العلماء الفقهاء الثقاة رحمهم الله...».^۴

در همين جا اين نکته را نيز ناگفته نگذاريم که شيخ به ديدگاه استاد بزرگ مکتب قم «محمد بن الحسن بن الوليد» بسيار توجه داشته و آن را مبنای ارزیابی‌های حدیثی خود قرار داده بود تا آنجا که در جایی می‌نويسد:«و کلّ ما لم یصحّحه ذلک الشیخ _ قدّس الله روحه _ ولم یحکم بصحته من الأخبار فهو عندنا متروک غیرُ صحیحٍ».^۵

اين توجه تا آنجا بود که اگر «ابن ولید» حديثی را می‌شنید و آن را انکار نمی‌کرد_ گرچه در سند آن کسی بود که همان استاد آن شخص را تضعيف می‌کرد _ همين