تاریخچه بنای حرم امام حسین(ع) در قرن سیزدهم

در دوره قاجار ، نسبت به تعمیر و گسترش حرم امام حسین علیه السلام ، همان احساس دوره صفوی ، بلکه با شدّت بیشتر وجود داشت. روابط آنان با عثمانی ها ، در این دوره بهتر بود و آنان می توانستند اقدامات بهتر و گسترده تری در مقایسه با زمان صفویان، انجام دهند.

آقا محمّدخان قاجار، نخستین سلطان این سلسله، در سال ۱۲۰۵ ق ، دستور تجدید بنای گنبد و تذهیب و تزیین آن را صادر کرد.[۱]اقدامات وی ، بویژه در خصوص گنبد ، بسیار استوار بوده است. در سفرنامه ناصر الدین شاه نیز از طلاکاری گنبد توسّط آقا محمّد خان در سال ۱۲۸۷ ق ، یاد شده است.[۲]

در سال ۱۲۱۳ ق ، با تلاش آقا سید علی طباطبایی، از مراجع تقلید وقت ، راهی میان مزار شهیدان و مرقد امام حسین علیه السلام گشوده شد و همه شهیدان ، در یک مقبره قرار گرفتند .[۳]

در سال ۱۲۱۶ ق ، وهّابیان به عراق ، یورش آوردند و نه تنها کربلا را غارت کردند ، بلکه آسیب هایی جدّی به حرم ، وارد آوردند. آنان ، ضریح و صندوق را از جا کندند و زیورآلاتی را که در آن جا بود ، غارت کردند. خبر این غارت ، در بسیاری از منابع تاریخی آن دوران ، ضبط شده است. در این حمله ، تعداد بسیاری از زائران امام حسین علیه السلام به شهادت رسیدند.[۴]

در سال ۱۲۱۶ق، به دستور فتحعلی شاه، ضریح تازه ای برای حرم امام حسین علیه السلام ساخته شد که در سال ۱۲۱۸ ق ، نصب گردید.[۵]محمّدعلی میرزا ، حاکم کرمانشاه ، در سال ۱۲۲۰ ق ، اقدامات بسیاری برای اصلاح و تعمیر حرم امام حسین علیه السلام انجام داد.[۶]به علاوه ، کاروان سراهایی نیز برای زائران در میان راه ، ساخته شد . گفتنی است که در طول حکومت صفویان و قاجار، موقوفات بسیاری در ایران برای تأمین هزینه های عتبات عراق، زائران و بهبود کاروان سراها و راه ها فراهم آمده بود .

در دوره فتحعلی شاه و بعد از آن تا روزگار ناصر الدین شاه، نه تنها سلطان قاجار ، بلکه برخی از درباریان ، از جمله زنان درباری ، مبالغ هنگفتی هزینه حرم امام حسین علیه السلام کردند. همسر فتحعلی شاه ، در سال ۱۲۳۲ ق ، ایوان مقابل قبر را طلاکاری کرد.[۷]همچنین آمده که در سال ۱۲۳۷ ق ، همسر فتحعلی شاه (احتمالاً همان همسر پیش گفته) مناره های حرم را طلاکاری کرد.[۸]

در سال ۱۲۵۸ و ۱۲۶۰ ق ، نجیب پاشا ، حاکم بغداد ، به بهانه مبارزه با اشرار، به کربلا یورش برد و شمار فراوانی از مردم را به قتل رساند.[۹]

به طور معمول ، برای تعمیرات در عتبات ، از طرف شاه یا از میان درباریانی که هزینه ها را می پرداختند، کسی انتخاب می شد که بر کار تعمیرات ، نظارت داشت. در این میان ، برخی از علما ، مسئولیت این کار را می پذیرفتند. طی سال های ۱۲۷۰ تا ۱۲۸۶ ق ، شیخ عبد الحسین تهرانی ، از علمای برجسته وقت، تعمیرات مفصّلی را در حرم امام حسین علیه السلام انجام داد. کمک های مالی ، از سوی ناصر الدین شاه ، ارسال می گردید .[۱۰]گفته اند که بخشی از هزینه های حرم ائمّه علیهم السلام ، که توسّط شیخ عبد الحسین هزینه شد، از ثلثِ مال مرحوم میرزا تقی خان امیر کبیر بوده است .[۱۱]

یکی از بهترین توصیف ها از بنای حرم امام حسین علیه السلام در اواخر قرن سیزدهم هجری، از ادیب الملک است که در سال ۱۲۷۳ ق ، به عتبات مقدّس عراق ، سفر کرده و وصف جامعی از تاریخ حرم و سابقه تعمیرات انجام شده ، به دست داده است.[۱۲]گزارش دیگر ، مربوط به سال ۱۲۸۰ق ، از سیف الدوله ، در دست است.[۱۳]

گزارش دیگر نیز از وضعیت حرم در سال ۱۲۸۴ ق ، به وسیله عضد الملک ، انجام شده است.[۱۴]ناصر الدین شاه هم در سفرنامه عتباتش ـ که در سال ۱۲۸۷ ق ، صورت گرفته ـ توضیحاتی در باره حرم امام حسین علیه السلام آورده است.[۱۵]