مرورى بر «عَبَقات الأنوار»

در نيمه نخست سده سيزدهم هجرى يكى از علماى اهل سنّت هندوستان به نام مولوى عبدالعزيز دهلوى كه به «سراج الهند» شهرت داشت ، كتابى فارسى به نام تحفه اثنا عشريه نوشت . او در آن كتاب ، عقايد و آراى شيعه را با عباراتى غير منطقى و كلماتى بيرون از آداب مناظره ، مورد حمله قرار داد و تهمت و افترائات بسيارى به شيعيان وارد ساخت . پس از انتشار اين كتاب ، علماى شيعه در ردّ برخى ابواب كتاب و يا همه آن ، كتاب هاى متعدّدى نوشتند . يكى از بهترين و كامل ترين اين آثار ، كتاب عبقات الأنوار فى مناقب الأئمة الأطهار است . اين كتاب ، همانند تحفه اثنا عشريه ، به فارسى و در دو «منهج» ، تنظيم يافته است . منهج اوّل ، به بحث و اثبات دلالت آيات قرآن كريم در امامت ائمه عليهم السلام پرداخته است . ظاهرا اين بخش ، هنوز چاپ نشده و به صورت مخطوط ، باقى مانده است . ^۱
منهج دوم كتاب ، به بحث درباره احاديث دوازده گانه دال بر امامت ائمه عليهم السلام و پاسخ اعتراضات و شبهات وارد شده ، اختصاص دارد . البته بررسى پنج حديث را خودِ مير حامد حسين به انجام رساند ؛ امّا اَجَل مهلت نداد تا بقيه احاديث را تكميل نمايد . لذا فرزند برومندش سيد ناصر حسين ، چهار حديث ديگر به روش پدر گرامى اش بدان افزود و پس از ناصر ، فرزندش سيّد محمّد سعيد ، دو حديث ديگر را مورد بررسى قرار داد . تاكنون شانزده جلد از مجلّدات كتاب كه درباره نُه حديث اوّل است ، به چاپ رسيده است .

3 . نفحات الأزهار فى خلاصة عبقات الأنوار

تلخيص و ترجمه و تأليف حجة الإسلام والمسلمين سيد على حسينى ميلانى . ^۱
كتاب عبقات الأنوار ، در اصل به زبان فارسى نگاشته شده بود كه آقاى حسينى ميلانى پس از تنظيم مباحث و تعليق و تلخيص آن ، اين اثر بزرگ را به عربى ترجمه كرده است . همچنين ، بخش اوّل كتاب عبقات كه مربوط به بررسى آيات وارد شده درباره امامت ائمه عليهم السلام بوده و هنوز چاپ نشده است ، توسّط ايشان مجدّداً تدوين شده كه در آن ، به روش علّامه مير حامد حسين به اثبات دلالت آن آيات پرداخته است .
اين اثر پيش از اين با نام هاى خلاصة عبقات الأنوار و دراسات فى كتاب العبقات ، چاپ شده بود و سپس در سال 1414 ق ، به صورت منقّح و با تنظيم فهرست ها و با عنوان فعلى ، در بيست جلد به چاپ رسيد .

نگاهى به زندگى مير حامد حسين هندى (م 1306 ق)

مير حامد حسين موسوى هندى نيشابورى ، از علما و متكلّمان نام آور سده سيزدهم هجرى به شمار مى رفت . در زمان شاه سلطان حسين صفوى ، سيّد محمّد نامى از علماى نيشابور به هندوستان رفته ، در دهلى اقامت گُزيد . پس از وى ، فرزندان او به مَناصب دولتى رسيدند . يكى از نوادگان او به نام برهان الملك ، فرماندار كَنتور ، از شهرهاى هند شد و در نتيجه ، بسيارى از اهالى نيشابور ، راهى آن ديار شده ، در اين شهر ، سُكنا گزيدند كه جدّ مير حامد حسين نيز از آن جمله بود .
ميرحامد حسين ، فرزند محمّد قلى ، در پنجم محرّم 1246 در لَكنو در ايالت اود (اوتارپِرادش) متولّد شد . نام اصلى او سيّد مهدى بود و به سيّد حامد حسين مشهور شد . او پس از فراگيرى مقدّمات علوم در نزد پدر ، در پانزده سالگى ، پدر خويش را از دست داد . ديگر اساتيد برجسته وى ، سيّد محمّد عباس شوشترى و سيّد مرتضى بن سلطان العلما و سيّد محمّد و سيّد حسن بن سيّد دلدار على بودند .
ميرحامد حسين ، پس از فراگيرى علوم مختلف ، به تحقيق و تأليف روآورد و است كه مهم ترين آنها كتاب عبقات الأنوار فى مناقب الأئمه الأطهار است . ^۲
وى در هجدهم صفر 1306، نداى حق را لبيك گفت و به ديار باقى شتافت .