2 . الموسوعة الرجالية
تأليف آية اللّه سيّد حسين بروجردى (م 1380ق) . ۱
مرورى بر «الموسوعة الرجالية»
از جمله آثار علمى و پُر ارزش آية اللّه بروجردى، تأليف چند اثر رجالى است كه مجموعِ آنها الموسوعة الرجالية ناميده شده است . اين اثر ، چنان كه در مقدّمه مفصّل آقاى واعظ زاده بر جلد نخست آن آمده ، با پيگيرى وى و سرمايه بنياد پژوهش هاى اسلامى آستان قدس رضوى و با تصحيح و تعليق و تكميل مرحوم حجة الاسلام والمسلمين ميرزا حسن نورى همدانى ـ كه شاگرد رجالى آية اللّه بروجردى و مُحرّر ايشان بود ۲ ـ در سال 1413 ق ، منتشر گرديد .
در اين كتاب ، براى به دست آوردن خصوصيات اسناد روايات ، روشى جديد ، مطرح شده است ، بدين صورت كه مؤلف ، سندهاى احاديث كتب الكافى ، التهذيب والاستبصار والخصال ، علل الشرائع والأمالى و چند كتاب ديگر صدوق را از متون آنها مجزّا كرده و به صورت زير عمل كرده است:
بعد از مشخّص نمودن مشايخِ مؤلّف هر يك از كتاب هاى ياد شده و تعيين نام هاى ديگر آنها و آوردن آنها تحت يك نام، آنها را به ترتيب حروف هجا ، مرتّب نموده است. مثلاً در ترتيب أسانيد الكافى ، نام 36 تن از مشايخ محمّد بن يعقوب كلينى را ذكر و از «احمد بن ادريس» آغاز مى كند، چون هم نام خودش با «الف» آغاز شده و هم نام پدرش. آن گاه ، همه اساتيد احمد بن ادريس را ذكر مى كند و سپس احاديث وى را بر حسب نام مشايخ او ـ كه اوّلين آنها احمد بن اسحاق است ـ بر اساس حروف هجا مرتّب مى سازد. آن گاه ، همه رواياتى را كه احمد بن ادريس نقل كرده ، ذكر مى كند. سپس ، به مشايخ ديگر احمد بن ادريس ، از جمله احمد بن عيسى اشاره مى كند و به همين ترتيب ، همه مشايخ او را به ترتيب ياد شده مى آورد و بعد از ذكر همه اساتيد احمد بن ادريس ، به سراغ استاد ديگر كلينى ، «احمد بن محمّد» مى رود. ۳
1.شرح حال آية اللّه بروجردى ، در فصل دوم آمد . گفتنى است بر اساس مقدّمه آيه اللّه واعظ زاده بر اين كتاب ، بخش هايى از آن ، تأليف مرحوم ميرزا حسن نورى است (نيز ، ر .ك : زندگى آيه اللّه العظمى بروجردى ، ص ۳۱۳) .
2.وى ، به سال ۱۳۰۲ش ، در روستاى پاينده از توابع همدان به دنيا آمد . دروس حوزه را در نزد پدر و نيز ملّا على معصومى همدانى و سپس از سال ۱۳۲۲ در قم و در محضر حضرات آيات : بروجردى ، محقّق داماد ، علّامه طباطبايى و امام خمينى فرا گرفت . او رجالى اى مبرّز ، خطيبى توانا و مجاهدى آگاه و روشن انديش بود و سرانجام ، در سال ۱۳۶۹ش ، در سفرى تبليغى ، دچار سانحه شد و به ديدار حق شتافت (براى آگاهى از آثار علمى او ، ر .ك : كتاب ماه كليات ، ش۹۶ ، ص ۶۱ ؛ المنهج الرجالى ، ص ۱۶۰ و ۳۴۲ ؛ علوم حديث ، ش ۱۲ ، ص ۲۱۹ ؛ زندگى آيه اللّه العظمى بروجردى ، ص ۲۹۲ و ۳۱۰ـ۳۱۴ ؛ جريان ها و سازمان هاى مذهبى ـ سياسى ايران ، ص ۲۷۷ و ۵۳۹) .
3.جهت اطّلاع بيشتر ، ر .ك : المنهج الرجالى ، ص ۱۷۱ ـ ۱۷۳ .
