4. گفتار فلسفى (شرح و تفسير دعاى «مكارم الأخلاق»)

تأليف حجة الاسلام والمسلمين محمّد تقى فلسفى (م 1377ش).
اين كتاب ، در سه مجلّد تدوين گرديده كه شرح مبسوطى است از دعاى «مكارم الأخلاق» امام سجّاد عليه السلام . مجلّدات آن از سال 1370 ش ، طى دو سال توسّط دفتر نشر فرهنگ اسلامى و در ضمن سلسله كتاب هاى «گفتار فلسفى» به چاپ رسيده است .

نگاهى به زندگى حجة الإسلام و المسلمين فلسفى

شيخ محمدتقى فلسفى ، فرزند آيه اللّه شيخ محمدرضا تنكابنى ، در دهم ربيع الأوّل 1326 ق ، در تهران به دنيا آمد . پس از گذراندن دروس مقدمات ، دروس سطح را نزد پدر خود فرا گرفت و فلسفه را نيز از ميرزا مهدى آشتيانى و ديگر اساتيد اين فن آموخت ؛ ولى به دليل اشتياق فراوان مادرش ، از 15 ـ 16 سالگى به تمرين منبر پرداخت و به تدريج ، با ايراد خطابه در برخى مساجد و تكاياى تهران ، به شهرت رسيد . آوازه شهرت وى تا جايى پيچيد كه در سال 1306 ش ، رئيس مجلس شوراى ملّى (حسين پيرنيا) ـ با آن كه خطباى نامدارى در تهران بودند ـ طى نامه اى رسمى از او كه بيست سال بيشتر نداشت ، با لقب «افصح المتكلّمين» دعوت كرد تا در سه روز آخر ماه صفر ، در مجلس عزاى منعقد در محلّ مجلس شورا ، منبر برود.
در سال 1316 ش ، به دليل فشارهاى رضاخان و ممنوعيت عزادارى ها، وى ممنوع المنبر و خلع لباس شد ، اما در نيمه دوم 1319 ش ، بار ديگر به لباس روحانيت ، ملبّس و با كوشش آيه اللّه سيد ابوالقاسم كاشانى ، از منبر وى رفع ممنوعيت شد . در سال 1327 ، سخنرانى هاى وى مستقيماً از راديو پخش مى شد . با گسترش بهائيان در ايران و نفوذ آنان در اركان دولت ، وى در سال 1334 ش ، در مسجد شاه (امام خمينى) به شدّت نسبت به نفوذ آنان انتقاد كرد و دوبار هم با نفوذ آنان ممنوع المنبر شد . از سال 1341 ش ، به دنبال موضعگيرى سياسى امام خمينى در برابر لايحه انجمن هاى ايالتى و ولايتى ، وى همواره از پشتيبانان امام خمينى بود و به همين دليل ، بارها ممنوع المنبر شد و چند نوبت دستگير و راهى زندان شد . پس از پيروزى انقلاب ، كمتر منبر مى رفت و بيشتر به تحقيق و تأليف مى پرداخت كه آثار خوبى از خود به يادگار گذاشت .
حجة الإسلام والمسلمين فلسفى ، سرانجام در 28 آذر 1377 در نود سالگى درگذشت و در حرم حضرت عبدالعظيم حسنى عليه السلام به خاك سپرده شد. ^۱

مرورى بر «ترجمه و تفسير نهج البلاغه»

از ويژگى هاى اين كتاب، تنوّع و قدرت تحقيق در مسائل گوناگون است كه آن را از هم رديفان خود ، ممتاز ساخته است. ارائه مطلب در حوزه هاى مختلفى چون: هستى شناسى، انسان شناسى، معرفت شناسى ، و نيز بهره گيرى از لطايف هنرى و نظريات علمى، غناى اين كتاب ارزشمند را دو چندان نموده است. ^۱
روش علّامه جعفرى در تفسير ، چنين است كه ابتدا خطبه را به صورت كامل ذكر كرده ، سپس ، ترجمه روانى از آن خطبه بيان مى كند و آن گاه به شرح و تفسير عبارات مى پردازد. وى ، برخلاف ديگر شروح ، شرح خود را به صورت تفسير عام مطالب نگاشته است، نه به صورت شرح كلمات و مفردات. از توضيح لغت و مباحث نحوى هم صرف نظر كرده است. علّامه جعفرى ، ضمن تفسير، از آيات و اشعار، بخصوص اشعار مثنوى و نيز از نظريات علوم جديد ، بهره برده است.
بعضى از ويژگى هاى اين كتاب را مى توان چنين برشمرد:
1. با توجّه به احاطه گسترده علّامه جعفرى به زبان عربى، ترجمه متن نهج البلاغه بسيار دقيق و روان است و با استفاده از توضيحات جانبى، تعقيدات متن را برطرف ساخته است.
2. مؤلّف ، كوشيده است با در نظر گرفتن شرايط زمانى و مكانى و مخاطبان كلام اميرمؤمنان ، نزديك ترين تفسير را از كلام ايشان در اختيار خوانندگان قرار دهد.
3. به اَسناد سخنان امام على عليه السلام و بررسى آنها جهت اثبات موثّق بودن آنچه در نهج البلاغه آمده ، توجّه شده است .
4. براى رسيدن به ژرفاى كلام امام عليه السلام تلاش هاى عقلى گسترده اى شده و غوّاصى هاى موشكافانه اى انجام شده است ؛
5. يك جلد از كتاب (جلد نخست) به شناخت شخصيت و ابعاد گوناگون اميرمؤمنان از زواياى مختلف با استفاده از قرآن و روايات و سخنان متفكّران مسلمان و غير مسلمان، اختصاص يافته كه يكى از ويژگى هاى برجسته اين شرح به شمار مى رود .