دو . تعليقه و حاشيه نويسى

از جمله فعّاليت هاى علمى عالمان دينى از قرون گذشته ، نگارش حاشيه يا تعليقه زنى بر كتاب هاى قدما بوده است . بدين صورت كه وقتى شخصى در يكى از علوم ، صاحب نظر مى شد ، ديدگاه هاى خود يا ديگرانى را كه به نظرش صحيح تر است ، ذيل مطلب يا در حاشيه ، متذكّر مى گرديد . چه بسا شاگردانى پس از سال ها علم آموزى ، بر آثار استادان خود ، حاشيه مى نوشتند .
اين كار ، در همه رشته هاى علمى رواج داشته و در سده معاصر ، گسترش بيشترى يافت ، البته نمودِ آن بيشتر در آثار فقهى است ، بخصوص پس از نگارش كتاب العروة الوثقى توسّط آية اللّه سيّد محمّد كاظم يزدى ، هر مجتهدى كه مى خواست نظر فقهى خود را به ديگران عرضه كند ، بر اين كتاب ، حاشيه مى نوشت .
در اين جا جهت اختصار ، به يكى از تعليقه نويسان مشهور ، اشاره مى كنيم .

علّامه ميرزا ابوالحسن شَعرانى

آية اللّه علّامه ميرزا ابوالحسن شعرانى ، جدا از ترجمه ، شرح و تصحيح بسيارى از كتاب ها ، از معدود كسانى است كه بيشترين همّت خود را بر تعليقه نويسى مصروف داشته و بر آثار متنوّعى ـ كه بالغ بر دوازده عنوان اند ـ حاشيه نگاشته است .

نگاهى به زندگى علّامه شَعرانى (م 1352 ش)

ميرزا ابوالحسن شَعرانى ، در سال 1320 ق ، در تهران و در خانواده اى روحانى و دانش پرور به دنيا آمد . او بازمانده خاندانى از خاندان هاى عالم و باتقوا بود كه سلسله نياكان او به ملّا فتح اللّه كاشانى ، دانشمند بزرگ و مفسّر معروف عصر صفوى و صاحب تفسير فارسى منهج الصادقين مى رسد . جدّ اعلاى او ، ابوالحسن مجتهد تهرانى است كه پس از تحصيل در نجف و دريافت اجازه اجتهاد ، به تهران مراجعت كرد . آخوند غلامحسين ، پدر بزرگ ميرزا ابوالحسن نيز از علماى پرهيزگار تهران بوده است و حاج شيخ محمّد تهرانى ، پدر علّامه شعرانى ، از علماى تهران بود كه در سال 1346 ق ، از دنيا رفت .
علّامه شعرانى ، قرآن را نزد پدر عالمش شيخ محمّد آموخت . بعد ، وارد مدرسه مروى تهران شد و به تحصيل ادبيات عرب ، فارسى ، منطق ، فقه ، اصول ، فلسفه ، رياضيات و ... پرداخت .
از مهم ترين اساتيد وى در تهران ، حضرات آيات : سيّد حسن مدرّس ، ميرزا مهدى آشتيانى و ميرزا محمود قمى بودند . وى چندى در حوزه علميه قم ادامه تحصيل داد و از محضر آية اللّه شيخ عبد الكريم حائرى بهره برد . سپس به نجف هجرت كرد و از محضر آية اللّه سيّد ابو تراب خوانسارى (م 1346 ق) استفاده كرد . او پس از تكميل تحصيلات علمى و سير و سلوك عرفانى ، در دوران رضاخان به تهران بازگشت و مشغول تدريس و تبليغ و تحقيق شد . علّامه شعرانى ، به چند زبان ، از جمله فرانسه ، تركى و عِبرى تسلّط داشت . او شاگردان فرهيخته اى تربيت كرد كه از مشهورترين آنهاست : 1 . آية اللّه ميرزا هاشم آملى ، 2 . آية اللّه عبد اللّه جوادى آملى ، 3 . آية اللّه حسن حسن زاده آملى ، 4 . مرحوم استاد على اكبر غفّارى ، 5 . مرحوم مير جلال الدين محدّث اُرمَوى و ... .
اين دانشمند كم نظير ، پس از تحمّل مدّتى بيمارى قلبى و ريوى ، در هفتم شوّال 1393 برابر با دوازدهم آبان 1352 ، دعوت حق را لبّيك گفت و در جوار حرم حضرت عبد العظيم حسنى عليه السلام رو به روى باغ طوطى به خاك سپرده شد .