شش . علل الحديث

علل الحديث را بعضى به مثابه يكى از علوم پيرامونىِ حديث شمرده اند و در تعريف آن ، چنين گفته شده : اين علم ، غالبا از اسباب و عوامل پنهانى كه موجب قدح و كاستى در حجّيت خبر مى شود، بحث مى كند. اين اسباب و علل ، چنان مخفى اند كه ظاهر خبر را بى نقص و حتّى خبر را صحيح مى نمايانند و تنها اهل خبره به راه هاى نقل حديث و طبقات راويان ، مى توانند اين علل را شناسايى نمايند. ^۱
اين علم ، سابقه طولانى در ميان مسلمانان و بخصوص شيعه دارد . از اوّلين كتاب هاى علل الحديث مى توان از العلل فضل بن شاذان (ق 3 ق) و علل الحديث احمد بن محمّد بن خالد برقى (م 280ق)، نام برد.
در سده چهاردهم و پانزدهم، كمتر به كتابى با اين عنوان برخورده ايم ؛ امّا در سال هاى اخير ، اثرى در اين زمينه منتشر شده كه به معرّفى آن مى پردازيم :
علل الحديث ، تأليف استاد محمّد باقر بهبودى .
اين كتاب ، در سال 1379 ش ، توسّط انتشارات سنا ، در تهران ، به چاپ رسيده است .
مؤلّف ، در اين كتاب ، بدون ذكر مقدّمه يا درآمدى براى ورود به بحث ، مستقيما به مباحث علل الحديث پرداخته است و مجموعا 28 «مبحث» را در اين زمينه مطرح كرده است.
بعضى از مباحث كتاب بدين قرار است: 1. حديث معلَّل، 2. تصحيف سند، 3. تعليق سند، 4 . ارسال (خفى ، محتمل ، مزعوم)، 5. انقطاع سند، 6. تخليط متن و سند، 7 . سقط يا اسقاط، 8 . زيادات، 9 . حديث مُدرَج ، 10 . اختلال در اثر نقل به معنا، 11 . اصطلاحات شيخ صدوق، 12 . اِضمار حديث و... .