2. مستدرك سفينة البحار

تأليف آية اللّه شيخ على نمازى شاهرودى .
اين كتاب ، در ده جلد ، به سال 1409 ق ، منتشر شده است .

نگاهى به زندگى آية اللّه شيخ على نمازى (م 1364 ش)

وى ، فرزند عالم پارسا، شيخ محمّد بن اسماعيل نمازى سعدآبادى شاهرودى است و در هفدهم رجب 1333 ، برابر با 1294 ش ، در شهر شاهرود ، ديده به جهان گشود . وى ، دروس مقدّمات و عربى و سپس مقدارى از فقه و اصول را نزد پدرش تلمّذ كرد، سپس به مشهد رفته ، تحصيلات عالى خود را تكميل نمود و در 22سالگى به درجه اجتهاد رسيد . سپس ، مدّتى به نجف اشرف عزيمت كرد و با آراى علماى آن جا آشنا گرديد . آن گاه به شوق تبليغ و تدريس ، به وطن مراجعت نمود و در مشهد مقدّس به تحقيق و تأليف ، همّت گماشت. او خود گفته است كه پنج بار ، همه مجلّدات بحار الأنوار را با دقّت مطالعه كرده كه سه مرتبه براى متون حديث آن و دو مرتبه براى مطالعه رجال حديث آن بوده است . ^۱
ثمره اين مطالعات، تأليف دو اثر بزرگ مستدرك سفينة البحار و مستدركات علم الرجال ^۲ است .
وى در 28 مرداد 1364ش ، ديده از جهان فرو بست و در يكى از حجره هاى صحن مطهّر حرم امام رضا عليه السلام به خاك سپرده شد.

روش تدوين «سفينة البحار»

حاج شيخ عبّاس قمى ، در مقدّمه كتاب خود ، چنين مى نويسد :
... در ميان خردمندان و صاحبان معارف ، اختلاف و ترديد نيست كه علم حديث ، از لحاظ قدر و قيمت و يادآورى ياد خدا و سود و اجرى كه دارد، شريف ترين و نيكوترينِ علوم اسلامى است و يكى از حقوق دين است كه مى بايد به آن ، پايبند بود. بحمد اللّه ، من از اوايل جوانى در جستجوى علم حديث ، كوشا بودم. پس قسمتى از كتب حديث را مطالعه كردم و در بسيارى به مداقّه پرداختم، ميوه هاى رسيده اخبار را چيدم و از باغچه هاى احاديث، گل هاى خوش بوى آن را به دست آوردم . آن گاه از ميان آن همه كتاب، كتابى كه از همه جامع تر بود و فوايد بسيارى داشت ، انتخاب نمودم ... و آن ، كتاب بحار الأنوار است كه جامعِ اخبار ائمه اطهار عليهم السلام و مشتمل بر انواع علوم و حِكَم و اسرار است ... . پس نظرم را به آن متوجه ساختم و ... و از هر چشمه آن ، شربتى گوارا نوشيدم... و آستينم را از هر رنگى از گل هاى رنگارنگ آن ، پُر كردم... و چون ديدم اخبار متعلّق به هر مقصدى يا مطلبى را كه طالبان مى خواهند ، در مجلّدات و ابواب مختلف ، پراكنده است و احاطه بر همه آن نياز به تتبّع فراوان و صرف عمر بسيار دارد، لذا... تصميم بر تأليف فهرستى گرفتم كه در آن ، احاديث بحار الأنوار را بر اساس حروف معجم قرار دهم تا راه دسترسى به آنها آسان گردد، و اگر آن حديث مختصر بود ، عين آن را آوردم و به احاديث مفصّل ، به مضمون و در محلّ نياز آن ، اشاره نمودم و چنانچه تحقيقى لطيف يا مطلب مهمّى در آن بوده، گزيده آن را نقل نمودم .
همچنين ، مختصرى از شرح احوال مشاهيرِ اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله و پيشوايان دين و شمّه اى از احوال علماى مشهور شيعه و سنّى و شعرا و ادباى معروف را ذكر نمودم... و در اين راه ، روش كتاب النهايه ى ابن اثير را برگزيدم، به اين معنا كه حرف اوّل و دوم هر كلمه را به سياق حروف قرار دادم... . ^۱
وى در پايان كتاب ، تاريخ اتمام نگارش آن را هفدهم ربيع اوّل سال 1344 ، ذكر كرده است.