ترجمه متون حديثى

زبان ، بهترين وسيله براى بيان افكار، آگاهى ها و انديشه هاست، چه به صورت گفتارى و چه نوشتارى ، و چون مردم جهان ، از ملّت ها و اقوام گوناگون و به تبعِ آن از زبان هاى مختلفى برخوردارند، وظيفه اين تبادل بين زبان ها را مترجمان به عهده دارند. پس آنچه روابط فرهنگى و علمى بين ملل و اقوام را حفظ كرده يا گسترش مى دهد، ترجمه است. در حقيقت ، ترجمه ، وسيله اى است كه مترجم مى تواند يك اثر ارزشمند ادبى، علمى يا پژوهشى را به راحتى و بدون صرف وقت و هزينه بسيار ، در اختيار ديگران قرار دهد.
ترجمه ، از نظر لغوى عبارت است از: برگرداندن و تفسير كلامى به شكل و گونه اى ديگر . ^۱
و از نظر اصطلاحى ، ترجمه ، عبارت است از برگرداندن نوشته يا گفته اى از زبانى (مبدأ) به زبان ديگر (مقصد) .
بى گمان ، پديده ترجمه در ميان ايرانيان ، در سده نخست هجرى با ترجمه قرآن كريم به فارسى درى به ميان مردم راه يافته است ؛ چرا كه با گرايش به اسلام در قرن اوّل هجرى، براى فراگيرى معارف و احكام اسلام ، ناچار بودند حدّاقل بخش هايى از قرآن يا روايات پيامبر صلى الله عليه و آله را به فارسى برگردانند.
گروهى نخستين ترجمه فارسى قرآن مجيد را مربوط به قرن چهارم هجرى و در عصر سامانيان مى دانند ؛ امّا شاه پور اسفراينى ، نخستين برگردانِ پارسى قرآن را متعلّق به سلمان فارسى مى داند. ^۲
از ميانه سده دوم تا سده پنجم هجرى، زبان عربى به مثابه زبان علم و فرهنگ جهان اسلام ، شناخته شد و جامعه فارس زبان ، در حوزه نگارش، تنها به زبان عربى مى نوشتند. در اوايل قرن پنجم ، برخى از كتاب هاى سيره به زبان فارسى برگردانده شد. ^۳
اين روند ، همچنان ادامه داشت، تا اين كه از سده دهم به بعد ، با تثبيت قدرت دولت صفوى، ترجمه آثار اسلامى و بويژه منابع حديث به زبان فارسى به صورت يك نهضت فرهنگى درآمد و بسيارى از علماى طراز اوّل اين عصر وارد عرصه ترجمه شدند ، افرادى چون: ملّا فتح اللّه كاشانى (م988ق)، علّامه محمّد باقر مجلسى (م1110ق)، شيخ بهايى (م1030ق)، جمال الدين محمّد خوانسارى (م1125ق) ، سيّد على بن محمّد امامى اصفهانى، معروف به مترجم (م1130ق) و... .
با روى كار آمدن حكومت قاجار، بيشترين توجّه مترجمان ، به آثار و فرهنگ غربيان معطوف شد و كتاب هايى از زبان هاى انگليسى، فرانسوى، روسى و تركى به زبان فارسى ترجمه گرديد.
در دهه هاى اخير ، به دليل توسعه سطح علمى افراد جامعه و نيز گسترش مؤسّسات و نهادهاى علمى و فرهنگى و نياز به ارتباطات فرهنگى با ديگر ملل، گام هاى بلندترى در جهت ترجمه متون علمى زبان هاى بيگانه برداشته شده است.
در حوزه متون دينى، بخصوص حديث نيز ، آثار پُر ارزشى از زبان عربى به فارسى و اخيرا به انگليسى، فرانسه، اردو و ديگر زبان ها ترجمه شده كه اينك به معرّفى تعدادى از مهم ترين آثار حديثى ترجمه شده در سده اخير مى پردازيم: