2. جامع أحاديث الشيعة
اين كتاب ، يكى ديگر از دانش نامه هاى بزرگ حديثى تدوين يافته در سده چهاردهم است كه كار تدوين آن ، به ابتكار و زير نظر آية اللّه حاج آقا حسين طباطبايى بروجردى قدس سره (م 1380ق) آغاز گرديد .
وى ، يكى از بزرگ ترين مراجع عصر حاضر بود كه با قدرت و ابتكارات علمى خود ، رونقى تازه به حوزه علميه قم بخشيد . از ابتكارات ايشان، ابداع روشى تازه در بررسى اسناد روايات است كه در فصل رجال به آن خواهيم پرداخت.
نگاهى به زندگى آية اللّه بروجردى
او از سادات جليل القدر طباطبايى بروجرد بود و نسب او با سى واسطه ، به دومين پيشواى شيعيان ، امام حسن مجتبى عليه السلام مى رسيد . آية اللّه بروجردى ، گذشته از شخصيت علمى و دينى و موقعيت ممتازى كه داشت، از جانب والدين و اجدادش نيز وارث مرجعيت و رياست دينى بوده است ، بدين صورت كه سيّد محمّد طباطبايى بروجردى ، جدّ پنجم ايشان ، نوه دخترى علّامه مجلسى اوّل بوده است . سيّد مرتضى بروجردى ، جدّ چهارم او ، سيّد محمّد مهدى بحر العلوم ، عموى جدّ دوم او ، و حاج ميرزا محمود بروجردى ، عموى جدّ نخست او، همه از مراجع تقليد و پيشوايان مردم و دانشمندان عصر بوده اند. از سوى ديگر ، بعضى از دانشمندان اين دودمان ، نواده دخترى مجلسى اوّل محسوب مى شوند و كسانى چون علّامه بحرالعلوم ، ميرزا محمود بروجردى و خود حاج آقا حسين بروجردى ، از مجلسىِ اوّل با تعبير «جد» و از مجلسى دوم با تعبير «دايى» ياد مى كردند . ۱
آية اللّه بروجردى ، در ماه صفر سال 1292 ، در شهر بروجرد ، ديده به جهان گشود. وى در هفت سالگى به مكتب رفت و كتاب جامع المقدّمات و نصف كتاب سيوطى را به خوبى آموخت و در ميان شاگردان ، امتياز ويژه اى يافت . سپس در مدرسه علميه نوربخش ، تحصيلات خود را تكميل كرد و در هجده سالگى (1310ق) به حوزه علميه اصفهان عزيمت نمود و در مدّت چهار سال، در مدرسه صدر به ادامه تحصيل پرداخت . وى در سال 1314 ق ، با درخواست پدرش به زادگاهش برگشت و پس از ازدواج ، مجدّدا به اصفهان رفت و پنج سال ديگر به تحصيل و تدريس اشتغال ورزيد . در سال 1319 ق ، مجدّدا پدرش او را به بروجرد فراخواند و سپس وى را به نجف اشرف فرستاد . ۲
او پس از ورود به نجف ، به حوزه درس آية اللّه آخوند خراسانى، استاد بزرگ عصر ، رفت و نُه سال تمام از محضر ايشان ، مستفيض شد . او كه از 27 سالگى مجتهدى مسلّم محسوب مى شد ، دروس فقه و رجال خود را در خدمت آية اللّه سيّد كاظم يزدى و آية اللّه شريعت اصفهانى فرا گرفت . ۳
پس از نُه سال تحصيل در نجف اشرف، در سال 1328 ق ، با دريافت اجازه اجتهاد از آخوند خراسانى و آية اللّه شريعت اصفهانى ، به وطن مراجعت كرد و مورد استقبال علما و اهالى بروجرد قرار گرفت . آخوند خراسانى نيز با ارسال نامه اى به پدر ايشان، ضمن تشريح شخصيت علمى وى، سفارش كرد كه او را به عنوان مجتهد مطلقِ جامع الشرائط بشناسد و به مردم ، معرّفى كند. سپس ، ايشان براى مدت 33 سال به تدريس و تبليغ و تأليف در آن ديار پرداخت ۴ تا اين كه با دعوت بعضى از علما ، در روز چهاردهم محرّم 1364 ، مطابق با نهم دى ماه 1323 ، در ميان استقبال پُرشور صدها تن از علما و دانشمندان و طلّاب حوزه علميه قم ـ كه در ميان آنها حاج آقا روح اللّه خمينى هم ديده مى شد ـ وارد قم گرديد . ۵
وى ، پس از ورود به قم ، به تدريس فقه و اصول پرداخت كه درس اصول ايشان ، بيش از شش سال ادامه نداشت، امّا فقه را تا پايان عمر ، تدريس نمود . ۶
با فوت آية اللّه آقا سيد ابوالحسن اصفهانى در نهم ذى حجه 1365 و چهار ماه بعد، فوت آية اللّه حاج آقا حسين قمى در چهاردهم ربيع اوّل 1366 ق، اكثر شيعيان ايران و عراق و ديگر نقاط ، متوجّه قم و تقليد از ايشان شدند و مرجعيت تامّه ايشان ، محرز گرديد و حوزه علميه قم ، رونق كامل گرفت.
