فصل يكم : كليات

وضعيت فرهنگى ـ اجتماعى شيعه در سده هاى دوازدهم و سيزدهم

دوره صفويه

نسبت صفوى در نام پادشاهان سلسله اى كه به كوشش شاه اسماعيل در سال 905 ق ، تأسيس شد ، از نام جدّ اين دودمان ، يعنى شيخ صفى الدين ابو اسحاق اردبيلى (650ـ735ق) گرفته شده است. بررسى تحوّلات فرهنگى ،اجتماعى و سياسى ايران در دوره پادشاهان مختلف اين سلسله از آغاز تا انجام ،از چارچوب اين نوشتار ، خارج است ؛ زيرا مقطع زمانى مورد بحث ما تنها دو قرن دوازدهم و سيزدهم ( از سال 1112 تا 1312 ق) است. بر اين اساس ، تا زوال كامل سلسله صفوى كه در 24 شوّال 1148 ، با تاج گذارى نادر شاه افشار رخ داد ، 36 سال از اواخر دوره حكومت صفوى به بحث ما مربوط مى شود.
سه ، چهار دهه آخر حكومت سلسله صفويه نيز شاهد تحوّلات فرهنگى ، اجتماعى اى بوده است كه البته بخشى از آن ريشه در گذشته اين حكومت دارد و از اشاره به آن گريزى نيست . در دوره صفويه ، با تبليغ و تلاش مستمر شيعى ، تشيّع به صورت مذهب رسمى و واحد ايران در آمد و درميان مردم ، جايگاه ويژه خود را يافت. در اين دوران ، با شكل گيرى حوزه علميه اصفهان ، مهاجرت دانشمندان شيعى جبل عامل به ايران و رواج تحقيق و گفتگوهاى علمى مستمر ، ابعاد اعتقادى ، فقهى و